SPIS RZECZY

257dwoma słowami: „prawda” i „istina”. Podczas gdy „prawda” ma znaczenieabstrakcyjne (np. „prawda matematyczna”), „istina” oznacza żywą relację,jak zaznacza Siemon Frank 30 , a także wiąże się ze słowem „być” („iest”), jakto przedstawia o. Paweł Floreński 31 – a to sprawia, że poznać prawdę, toznaczy stać się prawdziwym. Stać się prawdziwym, zgodnie z etymologiąprzedstawioną przez Floreńskiego, który wywodzi ją z sanskrytu, gdzieoznacza oddychać, to – jak pisze kardynał Tomasz Špidlik – stać się żywym... 32Żywotna konieczność poszukiwania prawdy tworzy obszar, w którym granicemiędzy teologią, filozofią i literaturą są dużo bardziej prowizoryczne, a nawetmają tendencję do zanikania. To sfera, w której również pojęcie współczesnościprzekracza limity zwykłej systematyzacji chronologicznej 33 .„Rosyjski myśliciel – pisał Frank – od prostego i religijnego zwykłegoczłowieka aż po Dostojewskiego, Tołstoja i Władimira Sołowjowa,zawsze szuka prawdy, nie pragnie jedynie zrozumieć świat i życie, alepróbuje dociec religijno-moralnych praw rządzących tym światem,aby go przemienić i zbawić. Marzy o całkowitym zwycięstwie prawdy,podobnie jak prawdziwego sposobu życia, nad kłamstwem, fałszemi niesprawiedliwością” 34 .I możliwe, iż tu drzemie sekret rosyjskiej kultury, w obrębie którejmożliwe jest, że były pułkownik KGB Anatolij Golicyn w jednej z najbardziejwartościowych książek interpretujących przemianę Związku Sowieckiegow Rosję kapitalistyczną (w dziele będącym w sumie niczym innym, jakbolesną artykulacją osobistego katharsis) mógł napisać w dedykacji: „PamięciAnny Achmatowej, sumienia i duszy literatury rosyjskiej”. Zaś w pierwszychzdaniach prologu zapisał: „Dziękuję też rosyjskiej historii i literaturze zainspirację, która doprowadziła mnie do świadomej decyzji, aby służyć raczejludziom niż Partii” 35 .Ta zdolność przenikania życia czytelników i zmieniania go może się rodzićtylko z najgłębszego (albo najwyższego) doświadczenia człowieczeństwa.30 S. Frank, Sushchnost’ y viedushchyie motivy russkoy filosofii, w: Russkoye mirovozrieniye, Sankt Peterbusrg1996, s. 151-152.31 T. Špidlik, Presentación, w: F.J.López Sáez, La belleza, memoria de la resurrección. Teodicea y antropodicea enPavel Florenskij, Burgos 2008, s. 12.32 P. Florenski, Stolp y utvuerzhdieniye istiny. Opyt pravoslavnoy tieodyccei, Moskwa 2003, s. 41.33 N. Leyderman, M. Lipoveckiy, Sovremennaya russkaya literatura, Moskwa 2003.34 S. Frank, Sushchnost’ y viedushchyie motivy russkoy filosofii w: Russkoye mirovozrieniye, Sankt Petersburg1996, s. 152.35 A. Golicyn, Nowe kłamstwa w miejsce starych, Warszawa 2007, s. XVIII.Pisarz między ikoną a idolem