SPIS RZECZY

259czy poemacie. Moc, jakiej nie odnajdziemy w traktacie filozoficznym, tylkowłaśnie w literaturze: powieści czy poezji. To siła, którą potrafią rozpoznaćnajlepsi filozofowie, a przeżywać najlepsi pisarze i poeci.Ewolucja myśli Sołowjowa, jego biografia i twórczość, dostarczająparadygmatycznego przykładu wewnętrznego związku życia, filozofiii sztuki. Kondakow dostrzega w Sołowjowie postać symboliczną dla całejkultury rosyjskiej. Unikalny fenomen, zdolny nadać harmonijną równowagęprzeciwieństwom i rozdwojeniu rosyjskiej tradycji 37 . Potrójna strukturaMyśli Rosyjskiej (ontologia, antropologia, historiozofia) znajduje swójnajbardziej kompletny wyraz właśnie w dziele Sołowjowa. Przedstawienieopozycji między Ikoną a idolem, które tutaj pomaga nam odkryć związkipaństwa, człowieka i literatury, znajduje potwierdzenie w jego metafizyce.Od pierwszego akapitu swojej debiutanckiej publikacji akademickiej Procesmitologiczny u dawnych pogan przejawia zainteresowanie dla relacji, jakiełączą człowieka, społeczeństwo i państwo 38 . Będzie mu ono towarzyszyćprzez całe życie. Jego analizy rozwoju myśli współczesnej, nowoczesnychspołeczeństw oraz stojących przed człowiekiem wyzwań pozostają wciążaktualne i zdobywają czytelnika głęboką wizją rzeczywistości, w której to, copod koniec XIX wieku widoczne było w zarysie, dziś na początku XXI stuleciajawi się w całej krasie.Sołowjow jest również świadomy wewnętrznej złożoności rzeczywistości,którą próbuje zdemaskować. W artykule Idea nadczłowieka (Übermenscha),opublikowanym w czasopiśmie „Mir iskustwa” w 1899 roku ukazuje trzygłówne idee, które tworzą w jego opinii świat współczesny: „materializmekonomiczny” Marksa, „moralizm abstrakcyjny” Lwa Tołstoja i „demonizmÜbermenscha” Nietzschego. „Pierwsza – jak stwierdza – zajmuje się dniemdzisiejszym, druga dotyczy jutra, a trzecia wiąże się z tym, co wydarzy siępojutrze i dalej” 39 .Warto w tym kontekście zaznaczyć pewien detal, który moim zdaniemjest wielce symptomatyczny. Ostatnia praca Sołowjowa, tekst, którymwieńczy dzieło swego życia, gdzie przezwycięża dotychczasowe teokratyczneparadygmaty zawarte w pytaniu o państwo i człowieka, nie jest traktatemfilozoficznym, ale dialogiem i narracją – jest literaturą. (Coś podobnego miało37 I. Kondakov, Vvedzienie v istoriu russkoy kultury, Moskwa 1997, s. 501-502.38 V. Soloviev, Mitologicheskiy proces v’ drevniem’ yazychestvie, w: Sobrane sochineniy, Bruksela 1966.39 V. Soloviev, Ideia Svierjcheloveka, w: Sochineniya, Moskwa 1990, s. 627.Pisarz między ikoną a idolem