SPIS RZECZY

z autorstwem, realnie zainicjowane przez Ziemkiewicza (czy może tylkowyobrażone przez autora recenzji), pozwalają czytelnikowi na uzyskanietakiego dystansu, jakiego nie będziemy mieli przy kolejnych felietonachautora Zgreda. To się udaje. Mamy powieść, która pozostaje powieścią,a równocześnie jej główny bohater (Rafalski) jest bardziej tym, kim nie jest(Ziemkiewicz), niż by na to wskazywało jego ID.II.289Lektura Zgreda, wartościowa pod wieloma względami, pokazujejednak przede wszystkim właśnie to, o czym Ziemkiewicz wspominaw cytowanym na skrzydełku okładki wywiadzie. Chodzi o eskapizmpolskiej literatury, nawet nie tyle jej nijakość, ile o totalne oderwanie odniektórych przynajmniej aspektów naszej rzeczywistości, szczególniewymiaru polityczności i generowanej przez niego patologii naszego życia.Wystarczy sięgnąć po współczesne, ważne lub choćby komentowane, książkio literaturze, jak Polska do wymiany Przemysława Czaplińskiego czy Politykaliteratury. Przewodnik Krytyki Politycznej, by zobaczyć, że pewnego rodzajumyślenie o Polsce jest tam całkowicie nieobecne. Częściej zobaczymy w tychksiążkach, że polska literatura karmi się pogardą dla tego, co w Polsce i dlaPolaków stanowi wartość, niż pogardą dla tego, co faktycznie warte pogardy(a na pewno opisania). Krytyka literacka chwyta natomiast zazwyczaj tylkoto, co są w stanie złapać nieadekwatne i niekoherentne sieci francuskich czyniemieckich teorii lub narracji.„Rzeczywistość postulowana” otwiera drzwi demonom różnorakich teorii--mitologii trwoniących siły na nieistotne mobilizacje społeczne. Wszystkieone zaś, jak każda mitologia, stanowią przykrywkę dla zwykłego łajdactwadziałającego poza narracjami narodowymi (utożsamianymi z prawicą), czywykluczeniowo-mniejszościowymi (utożsamianymi z lewicą). Ziemkiewiczstara się tę łajdacką narrację jakoś ugryźć: „nie było w historii takiegopogromu, takiego zestrugania całego narodu do pogardzanych wieśniaków,sytuacji, kiedy to oni właśnie samą swą masą rozchwiali wszystkie normy.Ludzie z samego społecznego dna, bezkarni w kierowaniu się swymprostackim sprytem, pazernością, cwaniactwem, a wręcz zachęcani do tego,bo im trzeba się przypodobać albo ich uwieść, oni kreują przywództwo,oni po swojemu ustalają, co znaczy dobro, a co zło. Nie ugryziesz ichNa nieoranej ziemi. O powieści Zgred Rafała A. Ziemkiewicza