SPIS RZECZY

Pisarz między ikoną a idolem271mógł zezwolić na żadne związki, które są „ludzkie, niezależne od państwa” 84 .System sądowniczy jest kwestią najwyższej wagi w państwienowoczesnym oraz kamieniem węgielnym społeczeństwa totalitarnego.W nowoczesnym, dwudziestowiecznym państwie zarówno pomniejszerepresje jak i najbardziej wyrafinowane okrucieństwa cieszyły się zawszeusprawiedliwieniem płynącym od władzy sądowniczej. Isaac Steinberg,komisarz sprawiedliwości w rządzie Lenina, pisał: „Terror to system...zalegalizowany, zaplanowany przez władzę, obliczony na zniewoleniemas, na ogromne zniewolenie, na ogromną zagładę... terror jest jak ciężkiei przytłaczające okrycie, które ktoś z góry narzuca na naród. Okrycie ciężkieod podejrzliwości, krańcowej kontroli i żądzy zemsty” 85 .Ten, kto nie staje się częścią systemu donosów i oskarżeń, zamienia sięw jego naturalnego wroga. Taki właśnie los spotkał Maszę z Wszystko płynie,która nie doniosła na swojego męża, zaaresztowanego z kolei za to, że niedoniósł na swoich przyjaciół. Inny bohater tej samej książki, Nikołaj, choćprzeżywał rozterki podobne do tych, które stały się udziałem profesoraSztruma w Życiu i losie, podpisał akt oskarżenia „lekarzy-morderców”sądzonych w słynnych procesach 1937 roku, a podczas posiedzenia głosowałza karą śmierci dla Rykowa i Bucharina. Waga, jaką Grossman nadaje w swoichutworach władzy, wprowadzającej w życie codzienne system sądowniczy,nie jest przypadkowa. On sam, według słów jego przyrodniego syna, FiodoraGubera, stoczywszy uprzednio ogromną walkę wewnętrzną, podpisał w końculist oskarżający, w którym rosyjscy intelektualiści pochodzenia żydowskiegoumywali ręce w sprawie lekarzy-morderców. „I pamięć o tym liście męczyła goprzez całe życie” 86 .Nie jest przypadkiem, że główny impuls budowy państwa nowoczesnego– który zaowocuje sakralizacją państwa – firmowany jest od początkuzamianą teologa na prawnika. Corpus misticum zaczyna od początku XIIwieku przekształcać się w corpus juridicum, rozszerzając swoje znaczeniena państwo, otwierając przed nim nową drogę uświęcenia i dając początekrozwojowi nowych ideologii założycielskich 87 . Już Gogol, znany w Europiejako pisarz, ale kompletnie nieznany jako myśliciel chrześcijański, zaznaczał,84 V. Grossman, Vida y destino, Barcelona 2007, s. 726.85 R. Pipes, Rewolucja Rosyjska, Warszawa 2006, s. 832.86 F. Guber, Osuschestvliayuschiy zhizn’ tak, kak jotelos… “Iz knigi o Vasilii Grossmanie” Pamiat’ y pisma”, „VaprosyLiteratury”, nr 3, Moskva 1996, s. 283.87 E. Kantorowicz, Los dos cuerpos del rey. Un estudio de teología política medieval, „Alianza Editorial”, 1985,s. 200-201.