SPIS RZECZY

43Dlatego kulturowy podział, którego zewnętrznym wyrazem są etykiety„pisowski” − „platformerski”, wchodzi często nawet pomiędzy członków tejsamej rodziny. Mówi się, że jak się ludzie na imieninach popili, to się pokłócili„o politykę”, ale tu nie chodzi wcale o politykę, tylko o tożsamość. Każdyz nas mniej lub bardziej świadomie decyduje się, co ze swego pomieszanegodziedzictwa wybiera, czy więcej PRL-u, czy więcej Polski. Ja sam przecież teżjestem takim typowym dla dzisiejszych czasów mieszańcem – mama z racji„pochodzenia społecznego” miała zamkniętą drogę na studia, a ojciec wyszedłze wsi w przysłowiowej jednej koszuli, w pewnym sensie należał do takichwłaśnie, z których PRL chciał wychować nową elitę; na szczęście endeckatradycja dziadka i salezjańskie wychowanie nie pozwoliły mu z tej ofertyskorzystać, ale generalnie był w grupie podwyższonego ryzyka.Drażni mnie jednak ta idealizacja dawnych elit.Żeromszczyzna, dobry pan z dworku... Wśród np.niemieckiej szlachty powszechna była służba na rzeczwspólnoty, u nas „oświeconych dworów” wcale nie byłotak wiele. Zjeździłem Polskę wzdłuż i wszerz jako reporteri uderzyło mnie to, z jaką nienawiścią po dziesięcioleciachludzie na wsi mówią o dawnych dziedzicach. To nie wzięłosię z niczego.– No, a o czymże innym jest większość prozy Żeromskiego? Przecieżnajwiększa batalia polskiej inteligencji, zaczęta bojami Mickiewiczai Mochnackiego z „salonem warszawskim”, a zakończona... ja wiem, w sensieliterackim chyba Wyzwoleniem Wyspiańskiego, a może dopiero Przedwiośniem,to właśnie jej walka przeciwko elicie szlachecko-ziemiańskiej, jej zgubnemudla narodowej sprawy egoizmowi i skłonności do wieszania się u klamekobcych panów. To była wielka, intelektualna praca, jaką polscy inteligenciwykonali. Politycznie jej wyrazem był fakt, że Polska w wieku XVIII zeszłaz dziejowej sceny jako państwo zacofane o lat kilkaset w stosunku dosąsiadów, a w wieku XX odrodziła się jako nowoczesna republika, z pełniąpraw obywatelskich, które na zachodzie kontynentu niektóre grupy społeczneuzyskiwały dopiero kilkadziesiąt lat później. To się wiązało z wymianą elity,inteligencja wyparła szlachtę i ziemiaństwo, II RP była jej dziełem, i wrazPolacy, Europa i Polactwo