SPIS RZECZY

Wasilij. Rodzice należeli do warstwy silnie zrusyfikowanych Żydów, mieliwięc w zwyczaju na co dzień używać rosyjskich imion, a żydowskie stosowaćjedynie oficjalnie. Rodzina jego matki, Jekateriny, bogaci i światli kupcy, przedlaty przeniosła się z Litwy do Odessy. Ona sama edukację odebrała w Paryżui wyszła za Włocha żydowskiego pochodzenia. Już w Italii poznała SiemionaGrossmana, który na Uniwersytecie Berneńskim w Szwajcarii studiowałchemię. Jak wynika ze wspomnień Jekateriny Korotkowej-Grossman, jejdziadek pobił serce babci, ta porzuciła męża-Włocha i zakochani wyjechalido Berdyczowa 1 .Siemion Grossman, członek Rosyjskiej Socjaldemokratycznej PartiiRobotniczej, zostawił żonę i synka w Berdyczowie, by wziąć udziałw rewolucji 1905 roku. Został nawet jednym z organizatorów powstaniaw Sewastopolu. Kiedy skończyła się rewolucja, porzucił działalność w partii(choć wciąż utrzymywał bliski kontakt ze swym przyjacielem – bolszewikiemSzlegowem) i wrócił, jednakże nie na długo, do domu. Wkrótce wyjechałbowiem do Donbasu, gdzie przez wiele lat pracował w przemyśle górniczym,a następnie do Kijowa, gdzie zatrudnił się w Instytucie Chemiczno--Bakteriologicznym. Jekaterina Korotkowa-Grossman podkreśla, że jejdziadkowie utrzymywali przez te lata serdeczne relacje i – chociaż nie mielijuż nigdy więcej zamieszkać razem – nie zamierzali formalnie rozwiązywaćswojego małżeństwa. Trudne warunki życiowe męża, a zwłaszcza niezdrowyklimat w górniczym Donbasie, okazały się przeszkodami nie do przejścia dlawątłego zdrowia jego żony Jekateriny, która często jeździła na kuracje „dowód” do Odessy.Kiedy ich syn Wasilij skończył pięć lat, wyjechał razem z matką do Paryża,a następnie do Szwajcarii, gdzie przez dwa lata uczęszczał do liceum.Powrócili do Rosji tuż przed wybuchem I wojny światowej – najpierw doKijowa, później do Berdyczowa. W swym rodzinnym mieście Wasilij zdałmaturę. Podczas gdy jego matka dawała lekcje francuskiego, by utrzymaćdom w ciężkich czasach wojny domowej, on dokładał się do rodzinnegobudżetu, pracując jako drwal. W 1921 roku rozpoczął naukę na kursachprzygotowawczych na uniwersytet w Wyższej Szkole Ludowej w Kijowie.Tam poznał swą pierwszą żonę, wówczas szkolną koleżankę pochodzącąz rodziny kozackiej – Annę Macuk. W 1923 roku Wasilij wyjechał do Moskwy,gdzie rozpoczął studia na wydziale matematyczno-chemicznym UniwersytetuMoskiewskiego. Młodzi pobrali się jeszcze przed ukończeniem jego studiów,1 Jekaterina Korotkowa-Grossman w wywiadzie udzielonym Aleksandrowi Rapaportowi, Iz protivostoyania csistemoy otciets vyshol pobeditelem, „Lechaim”, 5768 – 5 (193), Moskwa 2008.