SPIS RZECZY

291poza niejasnymi wspomnieniami po dawnej Polsce nie pozostało nic. Polskadopiero się tworzy i dlatego nie potrafi strząsnąć z siebie tego bezformia,tego niezdecydowania, czy należy być dumnym z siebie, czy się wstydzićsiebie. Duma wychodzi nam nieraz żenująco, a wstyd jest objawem jakiegośponiżenia.Zatem to nie tożsamość, ale jakaś szalejąca kompulsja, zagubienie.Przypominamy sobie sarmatów, II RP, ale to nie działa, „bo z tamtej Polski,tu jest właśnie problem, że nikt tego nie chce zrozumieć – nie zostało aniśladu. Trochę gruzu i zapamiętanych nazwisk, jak z Aten i Sparty, ale to tylkohistoryczna cepelia. Tamta Polska spłonęła, zginęła do cna, poszły z dymemi ciała, i dusze, na własne życzenie, z ułańską fantazją i ochotą. Mówi się –zagłada, shoah, holocaust – o Żydach. Ale Żydzi, nic nie ujmując ich tragedii,przetrwali, wciąż są tym samym narodem, może tylko mocniej sfiksowanymna swoim punkcie. A Polaków, tamtych Polaków – nie ma”. Jedyną nitką, jakałączy nas z przeszłością, jest, nawet pomimo swoich słabości, Kościół.III.Zgred zawiera także obszerny wątek osobisty bohatera. W nim zaśmieszczą się inne pomniejsze nurty – życie rodzinne, choroba bohatera,osobista religijność. To, co jednak najciekawsze, to narastający dylematwynikający ze spotkania dawnego przyjaciela znajdującego się od niedawnau szczytów władzy. Zwykła pokusa, która pojawia się w głowie największegoprzeciwnika „polskiego systemu władzy”, by także dołączyć do świty, dodworu, do ferajny. Z zaskoczeniem obserwujemy, jak blisko jest granicapomiędzy realizmem i diagnozą z jednej strony, a pragmatyzmem życiaNa nieoranej ziemi. O powieści Zgred Rafała A. Ziemkiewicza