78 DE BELLO JUGURTHINO LIBER. quœ humi arido atque harenoso gignuntur. [4] Media autem planities déserta penuria aquœ, prœter flumini propinqua loca ; ea consita arbustis pécore atque culloribus frequenta- bantur. XLIX. [Jj Igitur in eo colle, quem transvorso itinere por- rectuin docuimus, Jugurtha extenuata suorum acie consedit, elephantis et parti copiarum pedestrium Romilcarem prœfe- cit eumque edocet quœ ageret; ipse propior montem cum omni equitalu et peditibus delectis suos conlocat. [2] Dein singulas turmas et manipulos circumiens, monet atque obtes- laturuli, memores prislinœ virtulis et victoriœ, sese regnum- quesuum ab Romanorum. avaritia défendant : cum eis cer- tamen fore, quos antea victos sub jugum miserint; ducem illis, non animum mulatum ; quœ ab imperatore decuerint, Humi (P, 4,c leçon, humo) arido atque harenoso. Humi est le complément de ces deux adjectifs neutres pris substantivement ; cf. Tacite, Annales, I, 61 : « aggereshumido paludum... » imponeret; 65 : « lubrico paludum lapsantes, » et passim. César em ploie «n'
GAP. XLVIIl-XLIX. 79 omnia suis provisa, locum superiorem, ut prudentes cum inperitis, ne pauciores cum pluribus aut rudes cum belli melioribus manum consererent ; [3] proinde parati intenti- que essent signo dato Romanos invadere; illuin diem aut omnis labores et victorias confirmaturum, aut maxumarum œrumnarum initium fore. [4] Ad hoc viritim, uti quemque ob militare facinus pecunia aut honore extulerat, conmo- nefacere benifici sui et eum ipsum aliis ostentare, postremo pro cujusque ingenio pollicendo, minitando, alium alio modo excitare, cum intérim Métellus, ignarus hostium, monte de- grediens cum exercitu, conspicatur, primo dubius quidnam insoïita faciès ostenderet; [5] — nam inter virgulta equi Nu- midœque consederant, neque plane occultati humilitale ar- borum, et tamen incerti quidnam esset, cum natura loci, tum dolo ipsi atque signa militaria obscurati: — dein, gnitis insidiis, paulisper agmen constituit. [6] Prudentes, connaissant la situation, sa chant à l'avance qu'ils devaient combattre; inperitis ici est à peu près synonyme de inprudentibus. Belli, leçon de P et de P1, confirmée par le témoignage p. d'Arusianus, 246; des mss inférieurs donnent bello, qu'on re trouve dans un grand nombre d'éditions, — Belli est le complément de melioribus, qui équivaut à peu près à magis scientibus; cf. belli scie.ntes, 97, 5. 4. Pro, omis dans P et ainsi que P1, dans d'autres mss. beaucoup Obtestando. P, 4ro leçon, obstenlando. P1 Conspicatur; P et , comme la plupart des mss, donnent conspicitur. La leçon conspicatur est due à Donat (Térence, qui rapproche la Eunuque. II, 3, 92), forme employée par Salluste de la forme analogue employée despicatam, par Térence. De même, Priscien, vol. I, p. 436 : « conspicor, conspicaris, Sallustius in Ju- gnrthino. Conspicatur équivaut à con- spicit; le verbe est employé absolument, parce que l'objet est d'abord indéterminé; Métellus regarde quelque chose, qu'il ne peut distinguer tout d'abord. 5. au sens Incerti, passif; cet emploi est rare, quand incertus est appliqué à un co- brevi Ibi conmutatis nom de personne; cf. Tite-Live, XXX, 35, 9 : « Italicos incertos socii an hostes es sent, in postremam aciem submotos, «. Obscurati, bien que se rapportant à la fois à ipsi et à signa militaria, est au mas culin, importante. (pi* parce ipsi exprime l'idée la plus 6. Conmutatis orditribus.,.. Les Ro mains s'avançaient dans l'ordre décrit plus haut, cf. 46, 7 et la note. Des cendant de la montagne, ils se diri geaient vers le fleuve qui coulait en face d'eux, et avaient sur la droite la colline, où était établie l'armée numide. Dès qu'il s'avise de l'embuscade qui lui était tendue, Métellus s'arrête et ordonne un quart de conversion à droite (conmutatis ordinibus in dextero latere), de telle sorte que l'ar mée, qui auparavant faisait face au fleuve, ait maintenant son front tourné vers la col line. Elle se trouve alors rangée sur trois lignes, pouvant se soutenir mutuellement (triplicibus subsidiis), la première étant formée, suivant l'us.ige, des hastati, les deux autres des principes et des triarii; entre ces trois lignes, sont placées les troupes légères, la cavalerie protégeant les deux ailes (equitatum ommen in corni- bus locat). Puis, pour reprendre sa rnar-
- Page 1:
** ^ w M m*&
- Page 4 and 5:
9798. —PARIS. IMPRIMERIE A. LAHUR
- Page 7:
L'auteur de l'édition que nous pub
- Page 10 and 11:
v établie, INTRODUCTION. il remont
- Page 12 and 13:
vt INTRODUCTION. novateurs : il app
- Page 14 and 15:
vin INTRODUCTION. avait formée ave
- Page 16 and 17:
x INTRODUCTION. supposé, et cette
- Page 19 and 20:
I. Préface. — ARGUMENT ANALYTIQU
- Page 21 and 22:
ARGUMENT ANALYTIQUE. 3 répétés,
- Page 23 and 24:
C. SALLUSTI CRISP1 DE BELLO JUGURTH
- Page 25 and 26:
magnae divitiae, CAP. I-III. 7 ad h
- Page 27 and 28:
CAP. III-IV. 9 in primis magno usui
- Page 29 and 30:
CAP. IV-V. 11 furtim et per latroci
- Page 31 and 32:
CAP. V-VI. 13 rium valuit, populus
- Page 33 and 34:
CAP. VI-VII. 15 eo modo forlunam le
- Page 35 and 36:
■^ CAP. VIII-1X. 17 et gloriam et
- Page 37 and 38:
amici, CAP. X-Xl. 19 quos neque arm
- Page 39 and 40:
CAP. XI-XII. 21 XII. [1] Primo conv
- Page 41 and 42:
venit, CAP. XII-XIV. 23 victus ex p
- Page 43 and 44:
CAP. XIV. 25 foret, ach*vos confugi
- Page 45 and 46: GAP. XIV. 27 quam vim aut bellum ex
- Page 47 and 48: acciperemus, CAP. XIV. ; abunde mag
- Page 49 and 50: CAP. XIV-XV. 34 sit, queri quod inj
- Page 51 and 52: CAP. XVI-XVII. 33 carîor fides qua
- Page 53 and 54: CAP. XVII-XV1I1. 35 plerosque obtin
- Page 55 and 56: CAP. XVIII. 37 [8] Ceterum atlhuc
- Page 57 and 58: CAP. XVIII-XX. 39 que eas Leptis, d
- Page 59 and 60: CAP. XX-XXI 41 XXI. [i] Adherbal ub
- Page 61 and 62: sidiis firmat; CAP. XXI-XXIV. 43 pr
- Page 63 and 64: CAP. XXIV-XXV. 45 per majestatem im
- Page 65 and 66: CAP. XXV-XXV1I. 47 pubères Numîda
- Page 67 and 68: CAP. XXVII-XXIX. 49 rilia prœpedie
- Page 69 and 70: CAP. XXIX-XXXI. M patres solliciti
- Page 71 and 72: CAP. XXXI. 53 est suomet ipsi more
- Page 73 and 74: GAP. XXXI. 55 neque res publica, si
- Page 75 and 76: CAP. XXXI-XXXÏI. 57 noxios, quid e
- Page 77 and 78: CAP. XXXII-XXXV. 59 supplicium sumi
- Page 79 and 80: CAP. XXXV-XXXVI. 61 sed ipse depreh
- Page 81 and 82: nitebantur, CAP. XXXVI-XXXVIIi. 63
- Page 83 and 84: CAP. XXXVIII-XXXIX. 65 uti defender
- Page 85 and 86: CAP. XXXIX-XLI. 67 meluentes, quoni
- Page 87 and 88: CAP. XLI-XLII. 09 atque dispersa in
- Page 89 and 90: CAP. XLII-XLIII. 71 XLIII. [1] Post
- Page 91 and 92: CAP. XLÏV-XLV. 73 ribus vino advec
- Page 93 and 94: CAP. XLV-XLVII. 7:; paucis diebus i
- Page 95: CAP. XLVIi-XLVIII. 77 legatos suppl
- Page 99 and 100: CAP. XLIX-LI. 81 adesse atque insla
- Page 101 and 102: CAP. LI-LIII. 83 men, quo prœmissu
- Page 103 and 104: CAP. L1II-LIV. 83 saucios cum cura
- Page 105 and 106: potiretur, CAP. LIV-LV. v 87 Jugurt
- Page 107 and 108: sese Numidse gerunt. [6] CAP. LV-LV
- Page 109 and 110: CAP. LVII-LIX. 91 equitatum omnem a
- Page 111 and 112: CAP. LX-LXI. 93 LXI. [1] Métellus
- Page 113 and 114: CAP. LXII-LXIIL 95 Mauretaniam abie
- Page 115 and 116: CAP. LX111-LXIV. 97 alios magistrat
- Page 117 and 118: CAP. LXIV-LXV. 99 morbis confcctus
- Page 119 and 120: CAP. LXVI-LXVII. 101 Hum inter epul
- Page 121 and 122: CAP. LXVIII-LXX. 103 primi aderant,
- Page 123 and 124: testari deos, per quos juravisset,
- Page 125 and 126: CAP. LXXtl-LXXIIL j07 bilitas, quse
- Page 127 and 128: LXXV.-[1] CAP. LXXIV-LXXV. 109 Ea f
- Page 129 and 130: CAP. LXXV-LXXVII. 111 turribus opus
- Page 131 and 132: CAP. LXXVII-LXXIX. U3 LXXIX. [l]Sed
- Page 133 and 134: CAP. LXXIX-LXXXI iig proniusque fui
- Page 135 and 136: molliter agritudinem pati. [3] CAP.
- Page 137 and 138: CAP. LXXXIIlTjjbXXXV. *H9 quia nequ
- Page 139 and 140: CAP. LXXatV. [1 0] Bellum me gerere
- Page 141 and 142: CAP. LXXXV. 123 mihi, ex virtute no
- Page 143 and 144: CAP. LXXXV. corpore. [30] Hœc sunt
- Page 145 and 146: CAP. LXXXV, 127 [42] Verum non ita
- Page 147 and 148:
s- LXXXVII. CAP. LXXXV-LXXXVUI. 129
- Page 149 and 150:
CAP. LXXXV1I1-LXXXIX. i31 LXXXIX. [
- Page 151 and 152:
nam sestatis exlremum erat — tame
- Page 153 and 154:
CAP. XCI-XCII. j3S tem trahebantur;
- Page 155 and 156:
CAP. XCI1-XCIII. 137 ciundi animum
- Page 157 and 158:
CAP. XCIII-XGIV. 139 potissimus tem
- Page 159 and 160:
CAP. XCV-XCVL 141 Graecis et Latini
- Page 161 and 162:
CAP. XCVI-XCVII. 143 vix decuma par
- Page 163 and 164:
CAP. XCVU-XC1X. lAo in uno, castris
- Page 165 and 166:
CAP. XC1X-C. 147 conmeatum in oppid
- Page 167 and 168:
CAP. C-CI. 149 advorsum omnia parat
- Page 169 and 170:
,- CAP. CI-CII. 151 L. Sullam et A.
- Page 171 and 172:
CAP. CII-CI11. 133 barbari ab amici
- Page 173 and 174:
CAP. CII1-CV. 1S5 Ex eis Bocchus cu
- Page 175 and 176:
CAP. CV-CV11I. 157 est, tum vero in
- Page 177 and 178:
CAP. CVIII-CX. 4B9 CIX. [t] Igitur
- Page 179 and 180:
CAP. CX-CXIl. rumum deberetur ; ami
- Page 181 and 182:
CAP. CXTI-GXIV. 163 et oculis parit
- Page 184:
*$3 * «k . * ; ^Br'fllH jj \« t J