жекелеген ак.ындар шырармашылыеына шолу

КАЗАК ЭДЕБИЕТШЩ ТАРИХЫ: XX РАСЫРДЫЦ БАС KE3I (1900-1917) 12— орыс патшасына бодан болып, орыс тэрпб1мен баскарылуe3repici дейда. «Кырдын шаруашылыгына езгерк юрпзе бастагансауда капиталынын базары кырды кимелеп жаулаумен келшKipreHiH» айтады. «Кыр казагын жаулап алып, бодан еткен орыспатшасы елге езшщ билеу TepTi6iH юрпзш, ез aMipiH, ез тэрпбшicKe асырып отыратын ез адамдарын койды. Сонымен еддш тебеаде, T epeci де езгердЬ дей келе, 1лияс Жансупров енш казактынбурынгы аксуйектер1, ханзадалары, ру жуандары патша уюметшщелдеп Tiperi болып, кемек, колдауды орыстардан алып турганынсипаттайды. Елдщ билгпне, ез устемдйтне таласкандар орыскаарка суйенетш эдет шыккандыгын, еши ру агалары, аксуйектерпатшашылданып, орыс эюмдерше айналгандыгын жазады1. Б рда казак кауымыньщ ортасындагы кайшылыкты кушейте тускенезгерш еш.Осы кезендеп эдебиеттщ даму зандылыктарынын бастысипаттарын профессор Бейсенбай Кенжебаев еткен гасырдыналпысыншы, токсаныншы жылдарда жарык керген зерттеуенбектершде мумюндйтнше толымды керсетш бердь «XIXгасырдын ортасынан бастап Кдзакстанда да капитализм дэуренсурда»2 деп туйшдеген галым XX гасыр басындагы саясиэлеуметтжжагдайдын алгышарттарын мынадай деректерменбайланыстырады. «1904 жылгы орыс-жапон согысы, Россиядагы1905-1907 жылдардагы буржуазиялык-демократиялык тенкерю,1914-1918 жылдардагы 6ipimni империалиспк согыс, казакхалкынын 1916 жылгы рт-азаттык KeTepinici, 1917 жылгыакпандагы буржуазиялык-демократиялык тенкерк, солжылгы Казан TeHKepici — осынын 6epi Россияда империализмеркендеу1н1н нэтижес1 еш.Сез жок, б р экономикалык зор езгерктер, саяси курес,кетершстер, сурапыл согыстар, тенкерктер ез кезендершдеказак арасындагы оку-агарту жумыстарына, казак тшшде шыкканютап, журнал, газетгердщ мазмунына, акын-жазушылардынкезкарастарына, казак эдебиетшщ багытына улкен эсер erri*3.XX гасыр басындагы казак эдебиетшщ урдкш сол тустагы казаккауымынын саяси-элеуметтж ахуал ынан белш карау мумюн емес.Эдеби шыгармалардын квркемд1к-идеялык табигатын, жанрлыктурлену ерекшелйстерше дешнп imici кубылыстарын тек когамдагыкарым-катынастар мен сол мазасыз дэупрдеп дуниетаным аясындагана парыктауга болады. Ал б р кезен казак кауымы ушш асакурдел1 тарихи белес ед1.1А.Кунанбайулы. Толык жинагы. А., 1933,8 -12-66.2Б.Кенжебаев. Жиырмасыншы жылдардагы казак совет эдебиетк А., 1961,19-6.3Б.Кенжебаев. XX гасыр басындагы эдебиет. А., 1993,4-6.