жекелеген ак.ындар шырармашылыеына шолу

499 СПАНДИЯР КВБЕЕВ (1878- 1956)Осындай малга гана суйенген сасык бай Турлыгул — сез!маз,топас, кара журек адам. Жасынын жеттстен асып кеткетнекарамастан, ол малга сатып жас кыз алады. Гайшанын жасына,обалына карамайды.“ Мунын ез кунш езше кеп кылайын —деп ойлайды Гайшанынкенбейлиш б 1лген бай. — Эл1 де болса 6ip жел, он кун байкап,егер бул кылыгын коймаса, осы малдын аркасында тагы 6ip катыналайын. Сейлп муны кун есебшде жумсайын”16.Бул узшд1 кеп катын алуды жактайтын надан байдын туйак-TyciHiriH айкын керсетед!. Турлыгулдар ез кезшде мундай кукыгыншеказ пайдаланды. Олар, 6ipiHiuiaeH, патрихалдык-феодалдыккогамнын салт-санасы мен эдет-гурпына, еюншщен, патша уюмелмен онын чиновниктерше суйендк Бул ею зан да Турлыгулдаркукыгын шекшз коргады.Жазушы Турлыгул бейнеа' аркылы сол кездеп казак байларынатен типлк характер даралайды. Автордын айтуынша, онынпрототиш Кшщумдаш Ыбырай бай. “Tiirri Турлыгулдын Typi-Tyci, жалпы сырткы minim, мшез-кулкы Юшщумдагы Ыбырайбайдын айнымаган бейнеа деуге болады. Турлыгулды кер де— Ыбырайды кер. Алайда, романдагы каИармандар жеке 6ipадамнын гана бейнес! емес, сол уакыттагы eMip шындыгына тэнкейшкер жиынтыгы деп 6uiyiMi3 керек”17, — дейд) С.Кебеев.Романда суреттелетш Байгазы, Курымбай деген билер деТурлыгул мен тамырласып, байланысып жаткан есю ауылдынэюмдер1. Жазушы олар жайлы: “Бетше жан келмейтш билер”.“Айтканы келш, атканы тимеген жер жок. EKeyi де елгеншепаракорлар, жемкорлар, Kici етшен басканы арамсынбайтындар”,1 дейд1.“Калын малдын” елеут сипаты мен тарихи манызы — онынказак эдебиетшдеп алгашкы романдардьщ 6ipi болуында жэнеезше шак керкемдж улпде жазылуында.“ Бул романды жазу маган онай тиген жок, — дейш С.Кебеевестел1пнде. — Мунын эр турл] себептер1 де бар ед1. BipiHmiaeH,роман жазылган кезде баспа жузш керген казактын жазба турдепкеркем эдебиет шыгармалары TinTi аз еда жэне олардьт идеялыкбагыттарын былай койып, турлер1н ал сак, ауыз эдебиел acepiHinшенбер^нен асып шыга алмаган дэрежеде еда. Б1здш солтуспкаймакта маган Tin уйренер, улп-енеге алар жалгыз-ак казактынауыз эдебиел жэне Ыбырайдын елендер! мен балаларга арнап окукуралына лайыктап жазган новеллары гана ед1 (Абайдык жинагыколыма кейшрек тусл). Сондыктан да романнын тш1не, стил1не“ Сонда, 149-6.17Сонда, 247-6.