жекелеген ак.ындар шырармашылыеына шолу

373 FYMAP КДРАШ (1875 - 1921)орыстын классикалык Ьэм турютитдес хапыктар эдебиепмен, Абайшыгармаларымен таныстыгы онын елен TYpi, байытып, такырыпаясын кенейте тусуше мол мумкшдж берген.Г.Караштын керкем карасезбен жазылган шыгармасы —“Томанбайдын баласы Эдш мырза, я болмаса Байгазы байдын кызы аруШандоз”. Энпме казан каласына 1909 жылы жолдана турса да,белпстз себептермен жарык кермеген40.Энпме желШ Эдит мырзага ару Шандоздын айттырылуы,Эдитдщ уш рет калындык аулына баруы, Шандоздын узатылуокигасына курылган. Гумар эдем1, керкем плмен жинакыбаяндайды. Энпменщ елен мен карасез араласьтп келетш,кейшкер сездершщ кейде еленмен, кейде карасезбен айтылатынсипатына Караганда онын халыктык эпос дэстурш устангандыгыангарылады. Эдиг мен Шандоз ceaaepi де эпос кейшкерлершдейас как сез1мге курылган.Энпме халкымыздын гасырлар бойы калыптаскан куцатусу, айттыру, калын беру, той жабдыгы, куйеу кабылдау, кызузату сиякты эдет-гурыптык жайларынын б1ркатар жолжоралгыларыментаныстырады.Гумар кермей, бшмей кудаласудын себептерш инабат,iserruiiicneH, ата-ана сыйлаумен байланысты карайды, 6ipaKоны сезс1з макулдай бермейдь Ерльзайыптылардын айрылысуыо заманда шуде 6ipey болатын дей келш: “Тап осы кунпдейжнтп опасыз, кызы таркак, сырткы сулулыгына кызыгып, бупнкосылып, ертен айрылатын эдет о кунде болмайды” дейш. Сексенжыл бурын жазылган осы энпмес1мен Гумар бугшп жастарга даескерту жасагандай.M iHe, мунын бэрт энпменщ тэрбиелж Ьэм танымдык мэншэйгшей тусед1.Г. Караштын 1910-1913 жылдарда гылыми-публициспкЬэм пэлсапалык толганыс туршдеп карасезбен жазылган ушйтабы жарык керд1. Солардын 6ipi — “Ойга келген пшрлер1м”(Орынбор, 1910). Акын бул ютабында адам ем1ршде жэне ездэуфшдеп элеуметпк ортада кездесетш кептеген мэнгц деманызды мэселелерш карастырады. “Дурысты бурыстан айыру,сол туралы TyciHiKTepfli ажырата биту — адамзат ойынын непзпмшдеп” санаган Гумар Лэтш эпещц хатына жауап ретшде моральЬэм элеуметпк жагдаяттар жайында ез ой-niKipiH айтуды максатеткен. Ол eMipfleri пасыктык, урлык, киянат, жалкаулык, кумаройнау, imiMfliKxe бершу сиякты адамды аздырар кылыктардьщ40 Татарстан Республикасынын Орталык мемлекетпк мурататы,. 269-кор, 1 TiriH, 29 ic, 1-8 парах. Н.Ф.Катанов корынан. Энпме колжазбасынынфагокеипрмесш алып келген М. Тэжшураттегг Энпме алташ рет Г.Карашжинагыкда жарык керш / / F.Караш. Замана. А., 1994.