жекелеген ак.ындар шырармашылыеына шолу

279 СУЛТАНМАХМУТ ТОРАЙГЫРОВ (1893-1920)Кдла адамдарын, acipece, Эппакайды, онын мугал1м агасы,фельдшер жтгп шагын да болса керсету аркылы Султанмахмуткаладагы жана адамдар бейнесш жасауга умтылады. Оларга дегенез кезкарасын бшшредг«KiM жазыкты?» романынын идеялык мазмунын жогарыдаталданган бейнелер толык танытады. Жазушы мунда енерадамдарына тэн кырагылыкпен казак ауылындагы жана куитде, оган кедерп болып отырган ескшйсп де айкын кере бшда.Эж1байлар TipmuiiriHiH 6ip KiciHiH ic-apeKeTiHeH кенешп, улкенкогамдык кубылыска —эж1байшылдыкка айналганын, сейтш букшказак кауьтмынын дамуына бегет болып отырганын бейнелейдкЕсю казак ауылындагы тэрбиеаздж, когамдык мешеулжтудырган кубьшыс есебшде жазушы ен алдымен осыаяабайшылдыктын тупю сьфын эшкерелейш. BipiHeH-6ipi ep6inтарап, улкен когамдык кертартпа кушке айналган эж!байшылдык— есю эдет-гурыптын 6epiK жакгаушысы. Ол казак эйелдерш,момын кедей шаруаларды кемстп, зар жьшатып, азапка салады.Ел шшде рульпс дау-жанжалды, таптык тартысты, зорлыкзомбылыкгыкебейтедк Жацалык атаулынын бэрше карсытурып, мешеулйсп, карангылыкгы коргайды. Осы мэселелердщэлеуметпк сыр-сипатын терен тусшген Султанмахмут казакхалкын осы жолдан куткару ушш эж1 бай ш ылдыкты тудырыпотырган когамдык себептерш iaaeiiai. Осьшарга «Юм жазыкты?»деген сурак кояды.Жанрлык ерекшелш жагынан да Султанмахмут романынынказактын жазба эдебиетшщ тарихьшда ерекше мацызы бар.Ен алдымен, бул — эдебиепм1эдеп еленмен жазьшган тунгышроман. Ол eMip кубылыстарын кен камтуы жагьшан да, бастыбейнелердщ характер! ашылуы жагынан да, 6ipiHeH-6ipi ep6inжаткан уакигалардын тугае сюжетпк жели'е жинакталуы жагынанда роман жанрына койьшатын талапка жауап бере алады. Букшкотам сыры, жазушы идеясы адамдар тагдыры аркылы ашылады.Шыгарманын композициясьша котам eMipiH, кейшкерлердщпршшгш узбей, кен дамыта отырып суреттеу тэн. Ауыл ем1ршдепэртурл1 кубылыстар, эр тагдырлы адамдар сипатталып, барлыгыбасты бейне — ЭжШайга прелш жатады. Олардын эркайсысынадеген жазушынын катынасы, кезкарасы айкын. Акын лирикалыкnieriHicri кеп пайдаланбай, окиганы дамыта отьфьш ербтедкРоман тип керкем. Онда жаркын жасалган адам nopTperrepi,мшездеу, табигат cypeirepi бар. Ocipece, романнын бас кезшдепжазгы тан, жайлау KepiHicrepi шебер бейнеленген.Тускендей эуе жерге кырык кун шише,1шкен мае, жегендер ток кунде-кунде.