ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

More documents

Recommendations

Info

3. Ünite - Bendlerden Oluflan Naz›m Biçimleri: Musammatlar 7 O, bir padiflah de¤il, kap›s›n›n önü gökyüzü olan günefl; sultan de¤il, halk› y›ld›zlar olan bir ay gibidir. 8 Günefl gibi azimli; felek gibi dirençliydi; savaflta Rüstem, içki meclisinde de Cem gibiydi. 9 Ac›mas›z felek ona öyle bir yara açt› ki bu yaraya kimse çare bulamad›. 10 Gör, cihan padiflah› (husrev), tatl› (flirin) can›n› nas›l bir ac›yla teslim etti. Aç›klama: Husrev hem “padiflah” anlam›nda bir söz, hem de Do¤u edebiyatlar›nda bir aflk hikâyesinin erkek kahraman›n›n; flirin de hem “tatl›” anlam›nda bir söz, hem de bu hikâyedeki kad›n kahraman›n ad›d›r. 11 Yaz›klar olsun, eyvahlar olsun Sultan Selim öldü; ona hem kalem hem de k›l›ç a¤las›n. Aç›klama: Kalem bilimin, k›l›ç da savaflç›l›¤›n sembolüdür. VII. BEND 1 Bir gül bahçesi gibi olan ülkenin gülü soldu, öyle mi; cömertlik SIRA S‹ZDEve asalet ›rma¤› kurudu, öyle mi? SIRA S‹ZDE 2 3 fieref burcunun günefli tutuldu da dünya matem karanl›¤› içinde kald›, öyle mi? DÜfiÜNEL‹M Yeryüzü de zaman da dert ile inledi; matem gam› dünyaya doldu, öyle mi? DÜfiÜNEL‹M 4 Lâle yüzünü kendi ci¤er kan›yla y›kad›; menekfle de saçlar›n› yoldu, öyle mi? 5 Ölüm tufan›n›n seli ans›z›n geldi de ‹skender’in Seddi (Sultan SORU Selim) y›k›ld›, öyle mi? SORU 6 Evrenin ruhu bu cihan› terk etti de dünyan›n bedeni sarar›p D‹KKAT soldu, öyle mi? D‹KKAT 7 Sonunda o güzel vücuttan sa¤l›k elbisesi s›yr›ld›, öyle mi? 8 9 Hayat kadehi tatl› içecek yerine kahredici zehirle doldu, öyle mi? SIRA S‹ZDE fiehir ve diyar ahlarla ve inlemelerle doldu; zaman›n hükümdar› öldü, öyle mi? SIRA S‹ZDE 10 Rum, fiam, Arap, Acem hükümdar› öldü gitti, öyle mi? 11 Yaz›klar olsun, eyvahlar olsun Sultan Selim öldü; ona hem kalem hem de k›l›ç a¤las›n. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ Naz›m biçimleriyle ilgili daha genifl bilgi için M.A. Yekta Saraç’›n Klâsik K ‹ TEdebiyat A P Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye (‹stanbul: Gökkubbe Yay›nlar› 2010) adl› kitab›na baflvurabilirsiniz. Terkîb-i bend ve tercî’-i bendi di¤er musammatlardan ay›ran en önemli TELEV‹ZYON SIRA S‹ZDE özellik nedir; bu iki naz›m biçimi birbirinden nas›l ayr›l›r? DÜfiÜNEL‹M DÜfiÜNEL‹M ‹NTERNET ‹NTERNET SORU D‹KKAT SORU D‹KKAT 95 TELEV‹ZYON SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZ K ‹ T A P TELEV‹ZYON AMAÇLARIMIZ K ‹ T A P TELEV‹ZYON ‹NTERNET ‹NTERNET 4 K ‹ T A P
96 Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Eski Türk Edebiyat›na Girifl: Biçim ve Ölçü Bend ve musammat terimlerinin anlamlar›n› aç›klayabilmek. Kaside, gazel, k›t’a, mesnevî, nas›l beyitlerden meydana gelen naz›m biçimleriyse; müselles, murabba’, terbî’, muhammes, tahmîs, müseddes, tesdîs, müsebba’, tesbî’, müsemmen, tesmîn, mütessa’, tetsî’, mu’aflfler, ta’flîr, terkîb-i bend ve tercî’-i bend de bendlerden oluflan naz›m biçimleridir. Bir baflka ifadeyle beyitlerden oluflan naz›m biçimlerindeki beytin yerini bu naz›m biçimlerinde bend alm›flt›r. Bu terimi bendlerden oluflan naz›m biçimlerini meydana getiren naz›m birimi olarak tan›mlamak da mümkündür. Bendler tercî’-i bend ve terkîb-i bendlerde beyitlerden; bendlerden oluflan di¤er naz›m biçimlerinde ise, m›sralardan meydana gelir. Terkîb-i bend ve tercî’-i bend d›fl›nda kalan naz›m biçimlerinin bir bendinde en az üç, en fazla on m›sra bulunabilir. Terkîb-i bend ve tercî’-i bendlerde bendleri oluflturan beyit say›s› ise de¤iflkendir. Divan fliirinde bendlerden oluflan naz›m biçimleri genel bir adland›rmayla “musammatlar” bafll›¤› alt›nda toplanm›flt›r. Ayr›ca 4 mefâ’îlün ya da 4 müstef’ilün gibi tef’ileleri aynen tekrarlanan vezinlerle yaz›lan ve genellikle birinci beyit d›fl›ndaki beyitlerin her m›sra›nda bir iç kafiye bulunan gazel ve kasideler de musammat olarak nitelenmifltir. Bendlerden oluflan naz›m biçimlerini tan›mlayabilmek. Divan fliirinde bendlerden oluflan naz›m biçimleri müselles, murabba’, terbî’, muhammes, tahmîs, müseddes, tesdîs, müsebba’, tesbî’, müsemmen, tesmîn, mütessa’, mu’aflfler, ta’flîr, terkîb-i bend (=terkîb-bend) ve tercî’-i bend (=tercî’bend)’dir. Müselles, her bendi üçer m›sradan; murabba’, her bendi dörder m›sradan; muhammes, her bendi befler m›sradan; müseddes, her bendi alt›flar m›sradan; müsebba’, her bendi yedifler m›sradan; müsemmen, her bendi sekizer m›sradan; mütessa’, her bendi dokuzar m›sradan; mu’aflfler, her bendi onar m›sradan oluflan naz›m biçimleridir. Terbî’, tahmîs, tesdîs, tesbî’, tesmîn, tetsî, ta’flîr ise di¤erlerinden farkl› bir yöntemle meydana getirilmifl musammatlard›r. Terbî’, bir gazelin A MAÇ 3 her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede ikifler m›sra eklenerek meydana getirilmifl dört m›sral› bendlerden; tahmîs, bir gazelin her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede üçer m›sra eklenerek meydana getirilmifl befl m›sral› bendlerden; tesdîs, bir gazelin her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede dörder m›sra eklenerek meydana getirilmifl alt› m›sral› bendlerden; tesbî’, bir gazelin her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede befler m›sra eklenerek meydana getirilmifl yedi m›sral› bendlerden; tesmîn, bir gazelin her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede alt›flar m›sra eklenerek meydana getirilmifl sekiz m›sral› bendlerden; ta’flîr bir gazelin her beytinin üstüne ayn› vezin ve kafiyede sekizer m›sra eklenerek meydana getirilmifl on m›sral› bendlerden oluflan naz›m biçimleridir. Terbî ve tahmîsin bir de terbî’ edilen gazelin her beytinin iki m›sra› aras›na ayn› vezin ve kafiyede ikifler beyit eklenerek yap›lan bir biçimi vard›r. Bu yöntemle yaz›lan terbî’lere terbî’-i mutarraf, yap›lan iflleme de tafltîr (=tefltîr) denir. Terkîb-i bend ve tercî’-i bend ise kafiye düzeninde ve bu düzene ba¤l› olarak bendleri oluflturan naz›m biriminde gösterdikleri farkl›l›k nedeniyle di¤er musammatlardan ayr›l›rlar. Bu iki naz›m biçiminde her bend son beyitler d›fl›nda di¤er musammatlar gibi de¤il, kaside ya da gazel gibi kafiyelenmifltir. Terkîb-i bendlerde her bendin sonunda birbirinden farkl› musarra’ bir beyit bulunur. Tercî’-i bendlerde ise bendlerin kafiyesinden ba¤›ms›z musarra bir beyit her bendin sonunda aynen tekrarlanmaktad›r. Terkîb-i bend ve tercî’-i bendlerde bendleri oluflturan beyit say›s› ise de¤iflkendir. Bendlerden oluflan naz›m biçimlerinin yap› farkl›l›klar›n› ay›rt edebilmek. Bendlerden oluflan naz›m biçimleri bafll›ca iki gruba ayr›l›r. Bu grupland›rmada terkîb-i bend ve tercî’-i bend bir grubu, di¤er musammatlar ise di¤er grubu olufltururlar. Grupland›rmadaki temel ölçüt, bu iki grupta yer alan musammatlar›n kafiye düzenlerinde; buna ba¤l› olarak bendleri oluflturan naz›m birimlerinde görülen farkl›l›kt›r. Terkîb-i bend ve tercî’-i bendin her bendi, son beyitler d›fl›nda birbirinden ba¤›ms›z olarak kasi-
Page 1 and 2:
TC. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAY
Page 3 and 4:
‹çindekiler Önsöz ............
Page 5 and 6:
Kafiye ‹le ‹lgili Baz› Teriml
Page 7 and 8:
Gerek ‹slâmî dönem ‹ran, ger
Page 9 and 10:
G‹R‹fi Eski Türk Edebiyat›n
Page 11 and 12:
1. Ünite - Eski Türk Edebiyat›n
Page 13 and 14:
Dönemin Türk flair ve yazarlar›
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
ise diken kifli oldu¤u için kâti
Page 27 and 28:
Umdu¤um oldur ki rûz-› haflr ma
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
me yapan “bezm-i elest”, yahut
Page 33 and 34:
‹sfendiyâr: ‹ranl›lar›n ef
Page 35 and 36:
Sana temlîk eylesün Hak bir yere
Page 37 and 38:
Rezme Mirrîh ü bezme Nâhîdüz T
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
A MAÇ 3 1. Ünite - Eski Türk Ede
Page 47 and 48:
Page 49 and 50: 2ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R
Page 51 and 52: 46 Resim 2.1 XVIII. yüzy›l Divan
Page 53 and 54: 48 Resim 2.2 Nef’î Divan›’nd
Page 55 and 56: 50 Çâr Yâr, “dört dost” dem
Page 57 and 58: 52 Eski Türk Edebiyat›na Girifl:
Page 61 and 62: 56 Gazelin as›l anlam› “kad
Page 65 and 66: 60 SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M Eski
Page 67 and 68: 62 K›t’an›n as›l anlam›
Page 69 and 70: 64 Mesnevînin as›l anlam› “i
Page 73 and 74: 68 Rübâ’înin as›l anlam›
Page 75 and 76: 70 Tuyu¤, “flark› söyleme”,
Page 77 and 78: 72 Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Eski Tü
Page 79 and 80: 74 Kendimizi S›nayal›m Eski Tü
Page 83 and 84: 78 SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SORU
Page 85 and 86: 80 Terbi’in as›l anlam› “d
Page 87 and 88: 82 Tazmin hakk›nda 9. Ünitede bi
Page 91 and 92: 86 Tesdîsin as›l anlam› “alt
Page 95 and 96: 90 Ta’flîrin as›l anlam› “
Page 99: 94 Eski Türk Edebiyat›na Girifl:
Page 103 and 104: 98 Kendimizi S›nayal›m Eski Tü
Page 107 and 108: 102 SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SOR
Page 109 and 110: 104 ‹mâlenin as›l anlam› “
Page 111 and 112: 106 Sâkin kendisinden sonra ünlü
Page 113 and 114: 108 Eski Türk Edebiyat›na Girifl
Page 127 and 128: 122 Özet A MAÇ 1 Eski Türk Edebi
Page 141 and 142: 136 SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SOR
Page 145 and 146: 140 Nesirdeki iltizâm hakk›nda 8
Page 151 and 152:
146 Eski Türk Edebiyat›na Girifl
Page 153 and 154:
148 Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Eski T
Page 155:
150 Eski Türk Edebiyat›na Girifl
show all

ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?