ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

2. Ünite - Naz›m Biçimleri: Beyitlerden Oluflan Naz›m Biçimleri ve Dört M›sral› Naz›m Biçimleri
Örnek 8
Afla¤›daki befl beyitlik gazel Bakî’ye aittir. Gazelin vezni fe’ilâtün (fâ’ilâtün),
fe’ilâtün fe’ilâtün, fe’ilün(fa’lün)’dür. Gazelin ilk iki beytinde aflk, di¤er beyitlerinde
de bahar konusunu ifllemifltir.
1 Serv ile ka - metüne kimse dimez hem-serdür
Müntehâ ka - metün andan dahi bâlâ-terdür
2 Gül derin gülmez aç›lmaz bana ol gonce-dehen
Ga - libâ hep yüzine gül didügüme terdür
3 Seyr-i deryâya ne hâcet dem-i sahrâ geldi
Gûyiyâ sahn-› çemen flimdi yem-i ahdardur
4 N’ola gül flevkine çalup ça¤›rursa bülbül
Mutribâ ol dahi baflka bafl›na mehterdür
5 Söyle flol kan olaca¤› bize sunsun Bâkî
Nev-bahâr irdi gedâlar içecek demlerdür
Bakî
Gazelin düz yaz›yla dil içi çevirisi
1 Kimse senin boyun serviyle ayn›d›r demez; (çünkü) son derece uzun boyun
ondan da yüksektir.
2 Gül derim, ama o gonca a¤›zl› bana gülüp aç›lmaz; galiba yüzüne her zaman
gül dedi¤im için gücenmifltir.
3 (Art›k) ovalarda k›rlarda gezip dolaflma vakti geldi; mesire yerleri yeflil bir deniz
gibi; deniz gezintisine ne gerek var?
4 Ey mutrib, bülbülün gül aflk›yla ötmesinde flafl›lacak bir fley yok; o da (senin
gibi) tek bafl›na bir çalg› tak›m›d›r.
5 Bakî, sakiye söyle de kan olas› flarab› bize sunsun; ilkbahar geldi, (bu mevsim)
fakirlerin (âfl›klar›n) içece¤i zamanlard›r.
Aç›klama: Mutrib, meclislerde çalg› çalan ve flark› okuyan kifli.
Örnek 9
Afla¤›daki fliir XVI. yüzy›l flairlerinden Fuzulî (öl. 1555-56)’nin yedi beyitlik musammat
bir gazelidir. Bu gazelin vezni 4 mefâ’îlün’dür. Gazelin matla d›fl›ndaki beyitleri
m›sralar›n›n “/” ile bölünmüfl yerlerinden eflit olarak ikiye ayr›ld›¤›nda ilk üç
m›sra kendi aras›nda, dördüncü m›sra› da matla beytiyle kafiyeli dörtlükler hâline
dönüflürler.
1 Meni cândan usandurd› / cefâdan yâr usanmaz m›
Felekler yand› âhumdan / murâdum flem’i yanmaz m›
2 Kamu bîmâr›na cânân / devâ-y› derd ider ihsân
Niçün k›lmaz mana dermân / meni bîmâr sanmaz m›
3 Gamum pinhân dutardum men / didiler yâre k›l rûflen
Disem ol bî-vefâ bilmen / inanur m› inanmaz m›
4 fieb-i hicrân yanar cânum / töker kan çeflm-i giryânum
Uyarur halk› efga - num / kara bahtum uyanmaz m›
5 Gül-i ruhsâr›na karflu / gözümden kanlu akar su
Habîbüm fasl-› güldür bu / akar sular bulanmaz m›
6 Degüldüm men sana mâ’il / sen itdün aklum› zâ’il
Mana ta’n eyleyen ga - fil / seni görgeç utanmaz m›
59