ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

2. Ünite - Naz›m Biçimleri: Beyitlerden Oluflan Naz›m Biçimleri ve Dört M›sral› Naz›m Biçimleri
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
1. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “M›sra ve Beyit” bafll›kl›
bölümü yeniden okuyunuz.
2. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “M›sra ve Beyit” bafll›kl›
bölümü yeniden okuyunuz.
3. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Kasîde” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
4. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Rübâ’î” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
5. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “M›sra ve Beyit” bafll›kl›
bölümü yeniden okuyunuz.
6. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Gazel” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
7. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “K›t’a” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
8. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Dört M›sral› Naz›m Biçimleri”
bafll›kl› bölümü yeniden okuyunuz.
9. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Kasîde” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
10. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Mesnevî” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
S›ra Sizde 1
M›sra aruz vezniyle söylenmifl beytin yar›s›d›r. Beyit
ise aruz vezniyle yaz›lm›fl iki m›sradan meydana gelen
fliirlerin yaz›ld›¤› naz›m birimidir. Müfred, ba¤›ms›z fliirler
hâlindeki, m›sralar› musarra olmayan beyitlerdir.
Matla, gazel ve kasîdenin musarra olan ilk beytidir. ‹ki
m›sra› birbiriyle kafiyeli olan tek beyitlere de matla denir.
M›sra’-› âzâde ise ya flairi taraf›ndan tek m›sra olarak
söylenmifl ya da bir beyitten al›narak meflhur olmufl
ve di¤er m›sra› unutulmufl, anlam bütünlü¤üne sahip
fliir parçalar›d›r. Müfred ve matla aras›ndaki fark müfredin
kafiyesiz, matla›n ise musarra olmas›d›r.
S›ra Sizde 2
Kasîde ilk beytinin m›sralar› kendi içinde, di¤er beyitlerinin
ilk m›sralar› serbest, ikinci m›sralar› ilk beyitle kafiyeli,
bütün m›sralar› ayn› vezinle söylenmifl, en az 15
beyit uzunlu¤undaki fliirlerin yaz›ld›¤› bir naz›m biçiminin
ad›d›r. Kasîdenin beyit say›s›n›n alt s›n›r› her ne kadar
15 beyit olarak kabul edilmifl olsa da bu manzumelerin
uzunlu¤u genellikle 31 ile 99 beyit aras›ndad›r. Gazel
ise ilk beyti kendi içinde, di¤er beyitlerin ilk m›sralar›
serbest, ikinci m›sra› ilk beyitle kafiyeli ve bütün beyitleri
ayn› vezinde olmak üzere genellikle befl beyit ile
dokuz beyit aras›nda fliirlerin yaz›ld›¤› naz›m biçimidir.
75
Kasîde ile gazel aras›ndaki önemli farklardan biri kasîdenin
uzun, gazelin ise k›sa bir naz›m biçimi olmas›d›r.
Kasîdenin bölümler hâlinde düzenlenmifl olmas› da bu
iki naz›m biçimi aras›ndaki önemli farklardand›r. Ayr›ca
kasîdeler dinî konularda yaz›lm›fl olanlar d›fl›nda genellikle
bir devlet büyü¤ünü veya zaman›n ileri gelenlerinden
birini övmek, bu övgü karfl›l›¤›nda da memdûhtan
caize almak amac›yla yaz›lm›fl manzumelerdir. Gazelin
ise bafll›ca amac› sanatt›r.
S›ra Sizde 3
K›t’a genellikle iki veya iki beyitten uzun, matla ve
mahlas beyti olmayan fliirlerin yaz›ld›¤› bir naz›m biçimidir.
Naz›m ise musarra bir beyitle bafllayan ve mahlas
bulunmayan k›t’ad›r. K›t’a ile naz›m› birbirinden ay›ran
tek özellik, naz›m›n ilk beytinin k›t’an›n aksine kendi
içinde kafiyeli olmas›d›r.
S›ra Sizde 4
Rübâ’î özel vezinlerle yaz›lm›fl dört m›sral› bir naz›m
biçimidir. Tuyu¤ da dört m›sral› fliirlerin yaz›ld›¤› bir
naz›m biçiminin ad›d›r. Bu iki naz›m biçimi aras›ndaki
en önemli fark rübâ’înin ahreb ve ahrem adlar› verilen
yaln›zca bu naz›m biçimine özgü vezinlerle yaz›lm›fl olmas›;
tuyu¤un ise genellikle fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün
vezniyle yaz›lmakla birlikte bu konuda kesin bir s›n›rlama
bulunmamas›d›r.
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
Kaynak
Saraç, M.A.Yekta (2010). Klâsik Edebiyat Bilgisi, Biçim-Ölçü-Kafiye.
‹stanbul: Gökkubbe Yay›nlar›.