ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

60
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
Eski Türk Edebiyat›na Girifl: Biçim ve Ölçü
7 Fuzûlî rind-i fleydâdur / hemîfle halka rüsvâdur
Sorun kim bu ne sevdâdur / bu sevdâdan usanmaz m›
Gazelin düz yaz›yla dil içi çevirisi
1 Beni can›mdan usand›ran sevgili, cefa etmekten usanmaz m›? Âh›mdan felekler
yand›, hâlâ murat mumum yanmaz m› (arzuma kavuflamayacak m›y›m)?
2 Sevgili bütün hastalar›n›n (âfl›klar›n›n) dertlerine çare bulur (da) benim derdime
niçin çare bulmaz, yoksa benim hasta (âfl›k) olmad›¤›m› m› san›r.
3 Ben gam›m› (aflk›m›) gizli tutuyordum; git bunu sevgiline söyle dediler; ama
söyledi¤im zaman, bilmem o vefas›z inan›r m›, inanmaz m›?
4 Ayr›l›k gecesinde can›m yanar, gözlerimden kanl› yafllar akar, feryad›m halk›
uyand›r›r da kara baht›m› bir türlü uyand›ramaz m›?
5 Gül yana¤›na karfl› gözümden kanl› yafl akar; sevgilim, bu gül mevsimidir, bu
mevsimde sular bulan›k akmaz m›?
Aç›klama: fiair bu beyitte sevgilisine, onun gül gibi yana¤›na karfl› gözünden
kanl› yafllar akmas›n› do¤al karfl›lamas›n›; çünkü, onun gül gibi yana¤›n›n
kendisi için ilkbahar oldu¤unu, ilkbaharda da sular›n bulan›k akmas›n›n do-
¤al karfl›lanmas› gerekti¤ini söyleyerek bu durum için flairce bir neden yaratmaktad›r.
6 Benim sana ilgim yoktu; akl›m› bafl›mdan sen ald›n; beni k›nayan gafil kifli,
senin bu güzelli¤ini görünce beni k›nad›¤› için utanmaz m›?
7 Fuzulî ç›lg›n bir âfl›kt›r; bu yüzden herkesin diline düflmüfltür; sorun ona, bu
ne biçim sevgidir; bu sevdadan usanmaz m›?
Kasîde ve gazel SIRA terimlerini S‹ZDE tan›mlayarak, bu iki naz›m flekli aras›nda önemli oldu¤unu düflündü¤ünüz
farklar› belirtiniz.
Müstezâd
DÜfiÜNEL‹M
SORU
Müstezâd, bir edebiyat terimi olarak gazelden türemifl ve m›sralar›n›n biri
uzun biri k›sa SORU olmak üzere belli vezinlerde yaz›lm›fl bir naz›m biçiminin
ad›d›r. Genellikle mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün vezniyle yaz›lm›fl olan gazel-
D‹KKAT
SIRA S‹ZDE
lerden türetilmifl D‹KKAT ve beyitlerin m›sra aralar›na mef’ûlü fe’ûlün cüzleriyle yaz›lan k›-
SIRA S‹ZDE
sa m›sralar eklenmifltir. Say›lar› az da olsa baflka vezinlerle yaz›lm›fl müstezâdlar da
SIRA S‹ZDE
vard›r. Bu vezinler flunlard›r:
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
DÜfiÜNEL‹M
mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü mefâ’îlü mef’ûlü mefâ’îlü
SORU
müfte’ilün AMAÇLARIMIZ müfte’ilün müfte’ilün fâ’
SORU
mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün
müfte’ilün fâ’
mefâ’îlün mefâ’îlün
AMAÇLARIMIZ
K D‹KKAT ‹ T A P
2
Son vezinle K yaz›lm›fl D‹KKAT ‹ T A Polan
müstezadlar mefâ’ilün vezni alt› defa tekrarlanm›fl oldu¤u için
müstezâd-› südâsiyye (=alt›l› müstezâd) olarak adland›r›lm›flt›r.
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
TELEV‹ZYON
Eklenen TELEV‹ZYON k›sa m›sralar ziyâde (=fazla) ad›n› al›rlar. Bu k›sa m›sralar›n vezinleri
uzun m›sralar›n vezinlerinin ilk ve son tef’ilelerinin bir araya getirilmesiyle elde
edilmifltir (bk. AMAÇLARIMIZ Örnek 10). Müstezâdlar dört ayr› kafiye düzeninde yaz›lm›fllard›r:
AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET ‹NTERNET
1. a(a) a(a); b(b) a(a); c(c) a(a) . . . 2. a(a) a(a); x(x) a(a); x(x) a(a) . . .
K ‹ T A P
3. a(b) a(b); K ‹ Tc(c) A Pa(b);
d(d) a(b) . . . 4. a(b) a(b); x(x) a(b); x(x) a(b). . .
TELEV‹ZYON
TELEV‹ZYON
‹NTERNET ‹NTERNET