ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SIRA S‹ZDE<br />
DÜfiÜNEL‹M<br />
2. Ünite - Naz›m Biçimleri: Beyitlerden Oluflan Naz›m Biçimleri ve Dört M›sral› Naz›m Biçimleri<br />
SORU<br />
Harflerle sembollefltirilen kafiye düzeninde ilk harfler uzun m›sralar›, D‹KKAT ayraç içine al›nan<br />
ikinci harfler de k›sa m›sralar› göstermektedir.<br />
Ziyâdeleri ya da uzun m›sralar› tekrarlanan müstezâdlara mütekerrir müstezâd,<br />
ziyâde m›sra› uzun m›sralar›n bafl›nda tekrarlanan müstezâdlara da müdevver<br />
müstezâd denilir.<br />
Müstezâdlar en fazla gazelden türetilmifl olmakla birlikte, az say›da da olsa; rübâ’î,<br />
k›t’a ve kasîdeden türetilmifl olanlar› da vard›r. Müstezâdlar›n konular› gazel<br />
ile benzerlik gösterir. Aflk, flarap, ayr›l›k, tabiat gibi konular bu K fliirlerde ‹ T A P s›kça ifllenmifltir.<br />
Bunlar›n d›fl›nda dinî, tasavvufî konularda yaz›lm›fl olanlar›na da rastlan›r.<br />
Müstezâdlar, anlam bütünlü¤ü bak›m›ndan di¤er naz›m flekillerinden farkl› bir<br />
özelli¤e sahiptir. Bir müstezâdda ziyade m›sralar ç›kar›ld›¤› zaman TELEV‹ZYON fliirde anlam›n<br />
bozulmamas› gerekir.<br />
Bilindi¤i kadar›yla Anadolu’da yaz›lm›fl ilk müstezâd örnekleri XIV. yüzy›l flairlerinden<br />
Seyyid Nesîmî (öl. 1404 ?)’ye aittir. Yeni edebiyat anlay›fl› çerçevesinde de<br />
müstezada önem verilmifl, Servet-i Fünûn flairleri bu naz›m biçiminin bilinen vezin<br />
ve kafiye sisteminde birtak›m de¤ifliklikler yaparak serbest müstezâd ad› verilen<br />
yeni bir flekil denemifllerdir. Müstezâd halk edebiyat›nda yedekli, ayakl› adlar›yla<br />
çok kullan›lm›fl bir naz›m biçimidir.<br />
Örnek 10<br />
Afla¤›daki müstezâd XVIII. yüzy›l Divan flairlerinden Nedîm (öl. 1730)’e aittir. Müstezâd›n<br />
uzun m›sralar›n›n vezni mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün, ziyadelerinin vezni<br />
de mef’ûlü fe’ûlün’dür. Kafiye düzeni flöyledir: a(b) a(b), x(x) a(b), x(x) a(b). . .<br />
1 Ey flûh-› kerem-pîfle dil-i zâr senindir<br />
Yok minnetin aslâ<br />
V’ey kân-› güher anda ne kim var senindir<br />
Pinhân ü hüveydâ<br />
2 Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz<br />
Bafl üzre yerin var<br />
Gül goncesisin gûfle-i destâr senindir<br />
Gel ey gül-i ra’nâ<br />
3 N’eylersen edip bir iki gün bâr-› cefâya<br />
Sabreyle de sonra<br />
Peymâne senin hâne senin yâr senindir<br />
Ey dil tek ü tenhâ<br />
4 Bir bûse-i can-bahfl›na ver nakd-i hayât›<br />
Ger ka - ’il olursa<br />
Senden yanad›r söz yine bâzâr senindir<br />
Ey âfl›k-› fleydâ<br />
5 Çeflmân› siyeh-mest-i sitem kâkülü pür-ham<br />
Ebrûlar› pür-çîn<br />
Benzer ki bu dildâr-› cefakâr senindir<br />
Bî-flübhe Nedîmâ<br />
Nedîm<br />
Müstezâd›n düz yaz›yla dil içi çevirisi<br />
1 Ey âlicenap fluh, zavall› gönlüm senindir; hiç minnet etme ve ey mücevher<br />
madeni, bu gönüldeki gizli aç›k ne varsa, hepsi senindir.<br />
SIRA S‹ZDE<br />
DÜfiÜNEL‹M<br />
61<br />
SORU<br />
D‹KKAT<br />
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE<br />
Mütekerrir “tekrarlanan”,<br />
müdevver de “yuvarlak”<br />
anlam›ndad›r.<br />
AMAÇLARIMIZ<br />
AMAÇLARIMIZ <br />
K ‹ T A P<br />
TELEV‹ZYON<br />
‹NTERNET ‹NTERNET<br />
Yedek ve ayak, “ziyâde”nin<br />
karfl›l›¤›d›r.
Change language