ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

1. Ünite - Eski Türk Edebiyat›n›n Genel Özellikleri ve Baz› Temel Bilgiler
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›
1. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Din” bafll›kl› bölümü
tekrar okuyunuz.
2. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tarihî ve mitolojik bilgiler”
bafll›kl› bölümü yeniden okuyunuz.
3. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tabiat ile ilgili unsurlar”
bafll›kl› bölümü yeniden okuyunuz.
4. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tarihî ve mitolojik bilgiler”
bölümünü yeniden okuyunuz.
5. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tasavvuf” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz
6. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tabiat ile ilgili unsurlar”
bafll›kl› bölümü yeniden okuyunuz.
7. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Din” bafll›kl› bölümünü
yeniden okuyunuz.
8. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Adland›rma sorunu”
bafll›kl› bölümü yeniden okuyunuz.
9. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Din” bölümünü yeniden
okuyunuz.
10. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Tasavvuf” bafll›kl› bölümü
yeniden okuyunuz.
41
S›ra Sizde 1
Türk edebiyat›, “‹slâmiyet öncesi Türk edebiyat›”, “‹slâmî
dönem Türk edebiyat›” ve “Bat› etkisindeki Türk edebiyat›”
olmak üzere bafll›ca üç ana döneme ayr›l›r. Eski
Türk edebiyat› ‹slamî Dönem Türk Edebiyat›n›n iki
kolundan biridir. “‹slâmî dönem Bat› Türk edebiyat›”
ad›n› da verebilece¤imiz eski Türk edebiyat› ‹ran edebiyat›
etkisiyle XIII. yüzy›l sonlar›nda Anadolu’da do¤mufl
ve bütün Osmanl› co¤rafyas›nda varl›¤›n› kesintisiz olarak
XIX. yüzy›l ortalar›na sürdürmüfl bir edebiyatt›r.
S›ra Sizde 2
Klâsik dönemin Türk flair ve yazarlar›n›n Arap ve Fars
kültürünü ve bu uluslar›n edebî anlay›fllar›n› bir bütün
hâlinde benimsemifl olmalar›n›n tarihsel ve sosyal nedenlerinden
biri ve en önemlisi bu uluslarla olan din
birli¤idir. Bir di¤er önemli neden de Osmanl› devletinin
kendine hedef olarak bölgesel bir güç olarak kalmay›
de¤il, bir dünya devleti olmay› seçmifl olmas›, bunun
için de ele geçirilen topraklardaki farkl› milletlere ait
kültürlere ve uygarl›klara düflmanl›k etmemesi, onlar›n
kültürlerinden ve bilgi birikimlerinden kendi de¤erlerini
zorlamad›¤› sürece yararlanabilece¤i kadar yararlanm›fl
olmas›d›r. Türk flairlerinin ‹slamî dönem ‹ran edebiyat›n›n
edebî anlay›fl›n› benimsemifl olmalar›n›n bir
baflka önemli nedeni de ‹ranl›lar›n ‹slâm dinini Türklerden
yaklafl›k iki yüzy›l önce kabul etmifl olmalar›d›r.
Bu, Türklerin bir çok konuda oldu¤u gibi e¤itim ö¤retim
sisteminde de ‹ranl›lar› örnek almalar›na yol açm›fl;
Türk ve Fars flairlerinin ayn› sistemi uygulayan medreselerde
ayn› dersleri görerek ve ayn› kitaplar› okuyarak
yetiflmeleri sonucunu do¤urmufltur.
S›ra Sizde 3
Divan fliirinin geliflim çizgisini ve buna ba¤l› olarak geçirdi¤i
üslup farkl›laflmalar›n› göz önünde bulundurarak
oluflum dönemi, I. klâsik dönem ve II. klâsik
dönem olmak üzere bafll›ca üç döneme ay›rmak mümkündür.
Oluflum dönemi XIII. yüzy›l sonlar›ndan bafllayarak
XIV. yüzy›l›n sonlar›na kadar; I. klâsik dönem,
XV. Yüzy›l bafllar›ndan XVII. yüzy›l bafllar›na kadar; II.
klâsik dönem de XVII. yüzy›l bafllar›ndan XIX. yüzy›l›n
ikinci yar›s›na kadar devam eder. Oluflum döneminin
önemli temsilcileri; Âfl›k Pafla, Gülflehrî, fieyho¤lu Mustafa,
Ahmedî ve fieyhî ; I. klâsik dönemin önemli temsilcileri;
Ahmed Pafla, Necatî, Zâtî, Fuzulî, Bakî, Nev’î,
Hayalî, Tafll›cal› Yahya, II. klâsik Dönemin önemli temsilcileri
de Fehîm-i Kadîm, Nâ’ilî, Nedîm-i Kadîm, Nef’î,
Nâbî, Nedîm ve fieyh Gâlib’dir.