ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

Naz›m Biçimleri:
Beyitlerden Oluflan Naz›m
Biçimleri ve Dört M›sral›
Naz›m Biçimleri
G‹R‹fi
Divan edebiyat›nda fliirler, biçimde gösterdikleri farkl›l›klar dikkate al›narak birtak›m
gruplara ayr›lm›fl ve çeflitli adlarla an›lm›fllard›r. Biçimde gösterdikleri bu farkl›l›klara
göre birbirinden ayr›larak çeflitli adlar alan bu gruplar›n hepsine birden naz›m
biçimleri (=eflkâl-i nazm, naz›m flekilleri) denir. Bu grupland›rmada fliirlerin
yaz›ld›klar› naz›m birimleri ve kafiye düzenleri esas al›nm›fl ve divan edebiyat› naz›m
biçimleri, 1. ünitede de belirtildi¤i gibi “beyitlerden oluflan naz›m biçimleri”,
“dört m›sral› naz›m biçimleri” ve “bendlerden oluflan naz›m biçimleri” olmak üzere
üçe ayr›lm›flt›r. Farkl› araflt›rmac›lar taraf›ndan bu konuda baflka grupland›rmalar›n
yap›ld›¤› da görülmektedir.
Naz›m biçimleri asl›nda fliir metinlerinin bir tür kal›plar›d›r. Divan edebiyat›n›n
benimsemifl oldu¤u edebî anlay›fl, vezin ve kafiyede nas›l birtak›m kesin kurallar
koymuflsa, biçime yönelik de büyük ölçüde de¤iflmez bir çerçeve çizmifltir. fiiirler
di¤er birtak›m kurallara da uyarak naz›m biçimlerinin önceden belirlemifl oldu¤u
bu çerçeve içinde varl›k bulurlar. Naz›m biçimlerinin önceden belirledi¤i bu çerçeve,
ilk bak›flta flairleri k›s›tlayan, onlar›n anlat›mda belli s›n›rlar içinde kalmas›na
neden olan ögeler olarak görülebilir. Ancak bu s›n›rlaman›n fliirde belli konular› ifllemek
için haz›r kompozisyon kal›plar› sunmak, müzikaliteyi sa¤lamak ve belli bir
düzen içinde düflünceleri ifade etmek gibi olumlu katk›lar›ndan da söz etmek
mümkündür. Naz›m biçimlerini tan›mak, klâsik dönem Türk edebiyat›na ait metinleri
anlamak ve yorumlamak aç›s›ndan oldukça önemlidir. Ancak naz›m biçimleri
ile ilgili henüz çözülememifl birtak›m sorunlar›n varl›¤›n› da burada hat›rlatmak gerekir.
Bir naz›m biçimi için yap›lm›fl olan tan›m ile divanlarda ayn› formda yaz›lm›fl
fliirlerin adland›r›lmas› aras›ndaki çeliflki bu sorunlara örnek olarak gösterilebilir.
Ayn› konudaki bir baflka sorun da naz›m biçimi olarak bilinen baz› formlar›n gerçekten
ba¤›ms›z bir naz›m biçimi olup olmad›¤›n›n henüz kesinlik kazanmam›fl olmas›d›r.
Bunda Türk edebiyat› araflt›rmac›lar›n›n özellikle son dönemde hemen
her farkl› özelli¤i ayr› bir naz›m biçimi ad› alt›nda de¤erlendirme e¤iliminin de
önemli pay› vard›r.
Bu ünitede beyitlerden oluflan naz›m biçimleri ile dört m›sral› naz›m biçimleri
hakk›nda bilgi verilecektir.