ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

2. Ünite - Naz›m Biçimleri: Beyitlerden Oluflan Naz›m Biçimleri ve Dört M›sral› Naz›m Biçimleri
24 Gelin flarap kadehindeki damlalar› mercan tesbih yapal›m da yapt›¤›m›z iki
yüzlülükten dolay› Tanr›’dan bizi ba¤›fllamas›n› dileyelim.
25 Lâle, bugün ovay› Bedahflan madenine çevirdi; çi¤ taneleri de gül bahçesine
iri inciler saçt›.
Aç›klama: Bedahflan k›rm›z› yakut madeniyle ünlü bir yer oldu¤u için burada
ç›kan yakuta da Bedahflan ad› verilmifltir.
26 Taze gül, Pafla hazretlerinin kap›s›n›n önündeki topra¤a saçmak için ete¤ini
inci ve mücevherlerle doldurdu.
Aç›klama: Burada sözü edilen pafla, Bakî’nin kasîdeyi sundu¤u Kanunî’nin
veziri Semiz Ali Pafla’d›r.
27 Hem k›l›ç hem kalem hem de kadeh ve mühür sahibi, Cem gibi ulu, Cemflîd
gibi a¤›r bafll› vezir,
Aç›klama: Âsaf, Hz. Süleyman’›n ünlü veziri Âsaf bin Berhiyâ (=Berhiyâ o¤lu
Âsaf)’d›r. Sonradan övgü s›fat› olarak vezirler için kullan›lm›fl, daha sonra
da tamamen vezir anlam›n› kazanm›flt›r; Cem, bu beyitte Hz. Süleyman, Cemflîd
de flarab›n mucidi oldu¤u söylenen efsanevî ‹ran hükümdar›d›r.
28 O, yüceli¤ine düflünce kemendinin eriflemedi¤i; mertebesi gök kadar yüce,
gölgesi hüma gibi kutlu Ali Pafla’d›r.
Aç›klama: Hümâ, Kaf da¤›’nda yaflad›¤›na ve gölgesinin bir kimsenin üzerine
düflmesiyle o kiflinin zenginlik, makam, mevki ve büyük mutlulu¤a kavuflaca¤›na
inan›lan efsanevî bir kufltur.
29 Gül dal› onun iyili¤inin nemiyle sulan›p yetiflse, her taze gonca, bir tatl› sözlü
bülbüle dönüflür.
30 Seher yeli onun ahlak›n›n kokusunu tafl›yarak çemenin üzerinden geçse; su,
gülsuyu, toprak da misk hâline gelir.
.......
38 Ey efendim, senin hükmünün yürüdü¤ü bu zamanlarda ç›nar dal› sümbülün
perçemine el uzatabilir mi?
Aç›klama: fiairler saç› sümbüle benzetmifllerdir.
39 (Sayende) meclisteki çalg›c›lar›n çalg›lar›ndaki tellerden baflka, bugün kimse
kimseden flikâyet edip inlemiyor, kimse kimseden zulüm görmüyor.
40 Musikar›n ezgileri her ne kadar kanuna uysa da, bu ezgilerden ç›kan feryat ve
inilti gibi sesler fleriate uymuyor, ne yapal›m?
Aç›klama: Musikar, yan yana dizilmifl birkaç kam›fltan meydana gelen ve
ney gibi üflenen bir tür çalg›n›n ad›; kanun, bu beyitte hem “çalg› âleti” hem
de “yasa” anlamlar›n› ça¤r›flt›racak flekilde kullan›lm›flt›r; fler’ de dinî yasa anlam›ndad›r.
41 Gönül seni övme çemeninde dolafl›rken ans›z›n içine bu her beyti birbirinden
güzel fliir do¤du:
42 Bahar sen geleceksin diye yoluna bir hayli dökülüp saç›ld› (haz›rl›k yapt›); gül
bahçesine gelip gül gibi yüzünü göstersen ne olur?
43 Çi¤ tanesi senin difllerini k›skand›¤› için kendini hançerin üzerine at›p öldürdü;
onu susam yapra¤›n›n üzerinde görenler oraya yerleflti kald› san›rlar.
Aç›klama: Susen çice¤inin yapra¤› hançer biçimindedir.
44 Periflan gönül gerçi zay›fl›ktan k›l kadar inceldi ama, (yine de) senin k›vr›m
k›vr›m saç›n›n çenberinden geçemez; sana kavuflamaz.
53