ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

78
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SORU
Eski Türk Edebiyat›na Girifl: Biçim ve Ölçü
Terkîb-i bend ve tercî’-i bend ise, kafiye düzeninde ve bu düzene ba¤l› olarak
bendleri oluflturan naz›m biriminde gösterdikleri farkl›l›k nedeniyle di¤er musammatlardan
ayr›l›rlar. Bu iki naz›m biçiminde her bend son beyitler d›fl›nda di¤er
musammatlar gibi de¤il, kaside ya da gazel gibi kafiyelenmifltir. Dolay›s›yla bu
gruptaki musammatlarda bendler; m›sralardan de¤il, beyitlerden oluflur. Terkîb-i
bend ve tercî’-i bendlerde her bendin sonunda birbirinden farkl› vâs›ta ya da bendiyye
denilen kendi içinde kafiyeli bir beyit bulunur. Bu beytin kafiyesinin genellikle
ilk bend de dahil olmak üzere terkîb-i bendin ya da tercî’-i bendin kafiyesiyle
bir ilgisi yoktur. Terkîb-i bend ve tercî’-i bend aras›ndaki en önemli fark ise vâ-
SIRA S‹ZDE
s›ta beytinin terkîb-i bendlerde her bendin sonunda de¤iflmesi; tercî’-i bendlerde
ise aynen tekrarlanmas›d›r.
Musammatlar DÜfiÜNEL‹M hemen her konudaki fliirlerin yaz›ld›¤› naz›m biçimleridir. Ancak
bu naz›m biçimlerinde bendlerde anlam bütünlü¤ü, fliirin tamam›nda da konu birli¤i
bulunmas›na büyük özen gösterilmifltir.
SORU
fiairler musammatlarda mahlaslar›n› genellikle son bendde kullanm›fllard›r.
D‹KKAT
Divan fliirinde D‹KKAT 4 mefâ’îlün ya da 4 müstef’ilün gibi tef’ileleri aynen tekrarlanan vezinlerle
yaz›lan ve genellikle birinci beyit d›fl›ndaki beyitlerin her m›sra›nda bir iç kafiye bulu-
SIRA S‹ZDE nan gazel ve SIRA kasideler S‹ZDE de musammat olarak nitelenmifltir. Bu tür gazel ve kasideler üzerinde
1. ünitede durulmufl ve birer örnek verilmiflti.
AMAÇLARIMIZ
I. GRUP AMAÇLARIMIZ MUSAMMATLAR
Müselles
K ‹ T A P
Müsellesin as›l anlam› “üç- Edebiyat terimi K ‹ T olarak A P her bendi üçer m›sradan oluflan naz›m biçiminin ad›leme,
üç köfleli yapma”d›r. d›r. Müselleslerde ilk bendin m›sralar› kendi içinde; di¤er bendlerin ilk iki m›sra›
birbiriyle, son m›sra› ise ilk bendle kafiyelidir (bk. Örnek 1). Bir müselleste ilk
TELEV‹ZYON bendin son TELEV‹ZYON m›sra› bütün bendlerin sonunda aynen tekrarlan›yorsa, bu müselles
SIRA S‹ZDE
müselles-i SIRA mütekerrir; S‹ZDE tekrarlanm›yorsa müselles-i müzdevic ad›n› al›r.
Müzdevic ve mütekerrir müselleslerde kullan›lm›fl olan kafiye düzenleri flun-
DÜfiÜNEL‹M
‹NTERNET
lard›r:
DÜfiÜNEL‹M
‹NTERNET
1. Mütekerrir: aaA, bbA, ccA, . . .
2. Müzdevic: aaa, bba, cca, . . .
SORU
SORU
Edebiyat›m›zda az kullan›lm›fl bir naz›m biçimidir.
D‹KKAT
Müsellesin harflerle D‹KKATsembollefltirilen
kafiye düzeninde büyük harfler bend sonlar›nda tekrarlanan
m›sralar› göstermektedir. Bu ünitede verilecek di¤er kafiye düzenlerinde de ayn›
SIRA S‹ZDE
yol izlenecektir.
SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
TELEV‹ZYON
‹NTERNET ‹NTERNET
Örnek 1
Afla¤›daki AMAÇLARIMIZ iki bend XIX. yüzy›l divan flairlerinden Leylâ Han›m (öl. 1848)’›n 5
bendlik bir müsellesinin ilk ve son bendleridir. Müsellesin vezni müstef’ilün müstef’ilün
müstef’ilün müstef’ilün; kafiye düzeni de “aaA, bbA, ccA, ...”d›r. Her m›sra›n
“/” ile K gösterilen ‹ T A P yerlerinde bir iç kafiye kullan›lm›flt›r. ‹lk bendinin son m›sra›,
her bendin sonunda aynen tekrarlanan ve her iki musammat tan›m›na da uyan bu
müselles, bir mütekerrir müselles örne¤idir:
TELEV‹ZYON