ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

1 Ey fâtih-i Hayber Alî / ve’y melce’-i ahkar Alî
Kerrâr hem Hayder Alî / Mevlâ-y› her Kanber Alî
Ey sâkî-i Kevser Alî / dâmâd-› Peygamber Alî
3. Ünite - Bendlerden Oluflan Naz›m Biçimleri: Musammatlar
5 Oldum yine nefse esîr / ahvâlime sensin habîr
Âsîlere lutfun kesîr / Leylâ’ya sen ol dest-gîr
Ey sâkî-i Kevser Alî / dâmâd-› Peygamber Alî
Leylâ Han›m
Bendlerin düz yaz›yla dil içi çevirisi
1 Ey Hayber Kalesi’nin fatihi ve ey zavall›lar›n s›¤›na¤› Ali, hem Kerrâr hem de
Haydar Alî, her Kanber’in efendisi Ali, Ey Kevser sakisi Ali ve ey Peygamber
damad› Alî!
Aç›klama: Hayber, Hz. Ali’nin fethetti¤i bir kalenin ad›; Kerrâr: Hz. Ali’nin lakab›,
bu sözün as›l anlam› “savaflta döne döne sald›ran”d›r; Hayder: Hz. Ali’nin bir
baflka lakab›, sözün as›l anlam› “arslan”d›r; Kanber: Hazret-i Ali’nin kölesidir ve
O’na olan ba¤l›l›¤› ve sevgisiyle ünlüdür; Kevser: Cennette bir ›rmak ya da havuzun
ad›d›r.
5 Ey Kevser sakisi ve ey Peygamber damad› Alî, ben yine nefsime tutsak oldum,
her hâlimi sen biliyorsun, günahkârlara lutfun çok, Leylâ’n›n da elinden tut.
Murabba’
Edebiyat terimi olarak her bendi dört m›sradan oluflan bir naz›m biçiminin
ad›d›r. Murabbalarda genellikle ilk bend kendi içinde, di¤er bendlerin ilk üç m›sra›
yine kendi içinde, son m›sra› ise ilk bendle kafiyelidir. Bir murabbada ilk bendin
son m›sra› di¤er bendlerin sonunda aynen tekrarlan›yorsa, bu murabba murabba’-›
mütekerrir; tekrarlanm›yorsa, murabba’-› müzdevic ad›n› al›r. Divan
flairleri murabbalar› daha çok mütekerrir olarak yazmay› tercih etmifllerdir (bk. Örnek
2).
Murabbalarda bend say›s›, genellikle 5 ile 7 aras›ndad›r; fakat 4 bendlik ve 21
bendlik murabba örneklerine de rastlanm›flt›r. Farkl› kafiyelenmifl murabbalar da
olmakla birlikte bu naz›m fleklinde en çok kullan›lm›fl olan kafiye düzenleri flunlard›r:
1. Müzdevic: aaaa, bbba, ccca, ...
2. Mütekerrir: aaaA, bbbA, cccA, ...
Murabba, edebiyat›m›zda çok kullan›lm›fl bir naz›m biçimidir. Bunun nedeni
halk edebiyat›n›n yayg›n ve sevilen naz›m biçimlerinden biri olan koflmaya benzemesine
ba¤lanmaktad›r.
Örnek 2
Afla¤›daki 2 bend, Fuzulî’nin 7 bendlik bir murabba›n›n ilk ve son bendleridir.
Murabba›n vezni mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün mefâ’îlün, kafiye düzeni de “aaa-
A, bbbA, cccA . . .”d›r. ‹lk bendinin son m›sra› her bendin sonunda aynen tekrarlanan
bu murabba, bir mütekerrir murabba örne¤idir.
1 Perîflân-hâlün oldum sormadun hâl-i perîflânum
Gamundan derde düfldüm k›lmadun tedbîr-i dermânum
Ne dirsen rûzgârum beyle mi geçsün güzel hânum
Gözüm cânum efendim sevdü¤üm devletlü sultânum
Murabba›n as›l anlam›
“dörtlü, dört köfleli”dir.
79
Koflma, murabba gibi
dörtlüklerden oluflan bir halk
fliiri naz›m biçimidir.