ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

1. Ünite - Eski Türk Edebiyat›n›n Genel Özellikleri ve Baz› Temel Bilgiler
Nev’î (öl.1599), Hayalî (öl. 1557) ve Tafll›cal› Yahya (öl.1582) gibi flairlerle
de Türk edebiyat›n›n ‹ran edebiyat› etkisinden k›smen de olsa kurtularak
art›k kendi iç geliflimini tamamlay›p özgün eserlerini vermeye bafllad›¤› bir
dönemdir.
3. II. Klâsik Dönem: XVII. yüzy›l bafllar›ndan XIX. yüzy›l›n ikinci yar›s›na kadar
devam eder. ‹ran edebiyat›ndaki üslup farkl›laflmas›n›n etkisiyle özellikle
fliirde yo¤un olarak yeniden bu edebiyat›n etkisi alt›na girdi¤i bir dönemdir.
Sebk-i Hindî (=Hind üslubu) ad› verilen bu edebî ak›m›n Türk edebiyat›ndaki
önemli temsilcileri Fehîm-i Kadîm (öl. 1647), Nâ’ilî (öl. 1666), Nedîm-i
Kadîm (öl.1670), Nef’î (öl. 1635) ve fieyh Gâlib (öl.1799)’dir.
Yüzy›llar süren bu edebî anlay›fl›n ve onun pek çok kural›n›n Bat› uygarl›¤› etkisi
alt›nda do¤an ve flekillenmeye bafllayan edebiyatta da canl›l›¤›n› ve etkisini
sürdürdü¤ü bilinmektedir. Hatta Cumhuriyet dönemi fliirinde bile bu edebiyat›n
birtak›m izlerini aç›kça görmek mümkündür. Hâlâ etkileyicili¤ini koruyan, anlam
ve ses mükemmelli¤ini yakalam›fl, as›rlardan sonra bile günümüzün kültürlü ça¤dafl
insan›na söyleyece¤i ve tatt›raca¤› zevkler bulunan bu edebiyat›n dilinin a¤›r
ve süslü olmas›, farkl› bir kültürel zeminde farkl› bir dünya görüflünü yans›tmas›
onun Türk milletinin edebiyat› olma niteli¤ini ortadan kald›rmaz. Halit Ziya Uflakl›gil’in
dedi¤i gibi, “Divan edebiyat›, Tanzimat edebiyat›, bunlar›n hiçbirisi Türk
kayna¤›ndan do¤mufl olmak temel tafl›n› kaybetmemifllerdir.”
Divan fliirinin geliflim çizgisini ve buna ba¤l› olarak geçirdi¤i üslup SIRA farkl›laflmalar›n› S‹ZDE göz
önünde bulundurarak ayr›ld›¤› dönemler ve bu dönemlerin önemli temsilcileri hakk›nda
bilgi veriniz.
DÜfiÜNEL‹M
Osmanl› Toplumunda fiiir ve fiairin Önemi
Osmanl› dönemi Türk toplumunda fliirin ne ifade etti¤ini anlamak, SORU ancak bu toplumda
fliir ve flaire verilen önemin anlafl›lmas›yla mümkündür. Bu toplumda her
zaman en üst düzeyde takdir gören sanat ve sanatkârlar aras›nda fliir ve flairin özel
D‹KKAT
bir yeri olmufltur. Osmanl› toplumunda padiflahtan sadrazama, vezirden bilim adam›na,
çeflitli devlet görevlilerinden farkl› meslek gruplar›na kadar fliir söyleme ve
fliirden zevk alma o toplumun ortak zevkleri aras›nda yer alm›flt›r. Sürekli savafl
meydanlar›nda bulunmufl birçok padiflah›n ayn› zamanda dönemlerinin önemli flairleri
aras›nda yer alm›fl olmalar› da bunu aç›kça göstermektedir. Kendisini elinde
k›l›ç yerine bir gülle resmettiren Fatih Sultan Mehmet, sanat zevki yüksek bir padiflah
ve döneminin baflar›l› flairlerindendir. Yine Fatih’in veziri Mahmut Pafla
(öl.1474), Divan’› günümüze kadar ulaflm›fl bir divan flairidir. K Yavuz ‹ T A Sultan P Selim,
Türkçe yan›nda Farsçayla da edebî de¤eri yüksek fliirler söyleyebilecek güçte
baflar›l› bir flairdir. Kanûnî Sultan Süleyman, Divan edebiyat›n›n en fazla fliir yazm›fl
flairlerindendir. Bu flair sultanlar sadece payitaht (=baflkent)lerde TELEV‹ZYON fliir ve sanatla
ilgilenmemifller; hayatlar›n›n önemli bir bölümünü geçirdikleri seferlerde de fliir
ve sanatla u¤raflm›fllar; sefere ç›kt›klar›nda yanlar›na bilginler ve sanatkârlar› da alm›fllard›r.
Tarihî kaynaklar flair padiflahlar›n, flehzadelerin, vezirlerin, dönemin bilim
kurumlar› olan medrese hocalar›n›n ve devlet adamlar›n›n fliirlerinden örneklerle
doludur.
Padiflahlar› flair olan bir devletin devlet adamlar›n›n, bürokratlar›n›n da fliirle,
edebiyatla ilgilenmifl olmalar›n› do¤al karfl›lamak gerekir. Bundan dolay› flairlik ve
sanatkârl›k devlet kademelerinde yer alan liyakat sahibi kiflilerin ilerlemelerinde
rol oynayan en önemli etkenlerden biri olmufltur. Bürokraside ve bilim alan›nda
SORU
D‹KKAT
11
SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
3
AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P
TELEV‹ZYON
‹NTERNET ‹NTERNET