ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>G‹R‹fi</strong><br />
Eski Türk Edebiyat›n›n<br />
Genel Özellikleri ve Baz›<br />
Temel Bilgiler<br />
Eski Türk Edebiyat›n›n Tan›m› ve Çerçevesi<br />
Yeryüzündeki milletlerin edebiyatlar›, o milletlerin tarihsel süreç içerisinde geçirdikleri<br />
din, dil, co¤rafya de¤ifliklikleri ve bu de¤iflikliklere ba¤l› olarak iliflkide bulunduklar›<br />
milletlerin uygarl›k, kültür ve edebiyatlar›n›n etkileri de dikkate al›narak<br />
birtak›m dönemlere ayr›l›r. Türk tarihinde de iki önemli dönüm noktas› vard›r.<br />
Bunlardan biri Türklerin X. yüzy›ldan bafllayarak ‹slâm dinini kabul etmeleri, di¤eri<br />
de XIX. yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren Bat› uygarl›¤›n›n etkisi alt›na girmeleridir.<br />
Türk edebiyat› da Türk tarihindeki bu iki önemli dönüm noktas› dikkate<br />
al›narak kimi yazarlarca “‹slamiyet öncesi Türk edebiyat›”, “‹slamî dönem Türk<br />
edebiyat›” ve “Bat› etkisindeki Türk edebiyat›” olmak üzere üç ana döneme ayr›lm›flt›r.<br />
Bununla birlikte Bat› uygarl›¤›n›n etkisine girildi¤inde Türk edebiyat›nda<br />
meydana gelen de¤ifliklik, ‹slam dairesine girildikten sonraki kadar derin ve köklü<br />
olamam›fl, belli bir oranda da olsa dinin etkisi bu dönem edebiyat›nda da varl›-<br />
¤›n› korumaya devam etmifltir.<br />
Türklerin ‹slâmiyetle VIII. yüzy›ldan itibaren temas kurdu¤u kabul edilir. Topluca<br />
ve yayg›n bir flekilde ‹slâmlaflma ise X. yüzy›lda görülür. ‹slâmî Türk edebiyat›n›n<br />
ilk önemli eseri olan Kutadgu Bilig’in yaz›ld›¤› tarih 1069’dur. Bu eser Do¤u<br />
Türkçesi ile yaz›lm›flt›r. Do¤u Türk yaz› dili, tarihsel süreç içerisinde biri di¤erinin<br />
devam› olan üç edebî dil hâlinde varl›¤›n› sürdürmüfltür: “Karahanl›” (XI. yüzy›l),<br />
“Harezm-Alt›norda” (XII-XV. yüzy›llar) ve “Ça¤atay” (XV.-XIX. yüzy›llar). Do¤u<br />
Türkçesinin bir kolu da bünyesinde birtak›m O¤uzca (=Bat› Türkçesi) unsurlar da<br />
bar›nd›ran Memluk K›pçakças›d›r. Türklerin Suriye ve M›s›r’da meydana getirdikleri<br />
bir edebî dil olan Memluk K›pçakças›, XV. yüzy›ldan sonra tamamen O¤uzcalaflm›fl<br />
ve ayr› bir edebî dil olma özelli¤ini yitirmifltir. Do¤u Türkçesi (=Hakaniye<br />
Türkçesi) Türk edebî dillerinden biri olup di¤er kolu olan Bat› Türkçesine göre daha<br />
önce edebî ürünler vermifltir. “Bat› Türkçesi”nin ilk dönemine “Eski Osmanl›ca”,<br />
“Eski Türkiye Türkçesi” ve “Eski Anadolu Türkçesi” gibi adlar verilmifltir. Bu<br />
dönem, Anadolu Selçuklular› ve Beylikler Ça¤› ile Osmanl› Devleti’nin XV. yüzy›l›n<br />
ikinci yar›s›na kadar uzanan kurulufl dönemini içine al›r. Bu edebî dilin ikinci<br />
dönemi ise “Osmanl› Türkçesi” olarak adland›r›lm›flt›r. Osmanl› Türkçesi, Osmanl›<br />
Beyli¤i’nin gittikçe güçlenerek Anadolu’da siyasi birli¤i sa¤lamas›ndan, özellikle<br />
de ‹stanbul’un al›nmas›ndan sonra bu kentin yeni bir bilim, kültür ve uygarl›k mer-
Change language