ESK‹ TÜRK EDEB‹YATINA G‹R‹fi: B‹Ç‹M VE ÖLÇÜ

2. Ünite - Naz›m Biçimleri: Beyitlerden Oluflan Naz›m Biçimleri ve Dört M›sral› Naz›m Biçimleri
13 Kendi kendine dedi ki, bu sorunumuzu ancak falan bilge eflek çözer.
14 Bu zavall› eflek o yüce bilge efle¤in huzuruna vard›, yere yüz sürdü ve dedi
ki, ey önderimiz:
15 Sen eflekler içinde çok olgun, ak›ll›, bilge, iflini bilen ve erdemli birisisin.
16 Bugün otlakta gö¤üslerini gererek yürüyen öküzler gördüm.
17 Her biri semiz ve kuvvetli, içi d›fl› ya¤l› ve etli.
18 Bize söyler misin, flu padiflah tac› neden bunlara lây›k görüldü?
19 Bizim gökte talih y›ld›z›m›z yok mu ki yeryüzünde boynuzumuz olmad›?
20 Yük çekmekte madem ki biz üstünüz, boynuza neden lay›k görülmedik?
21 Yafll› eflek flöyle cevap verdi: Ey bela ba¤›na tutsak eflek!
22 E¤er akl›nda noksanl›k yoksa, iyi dinle de bu iflin asl›n› anla!
23 Tanr›, öküzü yaratt›¤› zaman, o r›z›k verici onu insanlara r›z›k sebebi yapt›.
24 Gece gündüz arpa bu¤dayla u¤rafl›rlar, onu otlay›p onu difllerler.
25 Bunlar o kutsal ekme¤in meydana gelmesine sebep olduklar› için Tanr› o yüceli¤i,
o flerefi bunlara verdi.
26 Bafllar›na mutluluk tac› konuldu, içleri d›fllar› et ve ya¤ ile doldu.
27 Zay›f, inim inim inleyen, mutsuz, s›ska eflek, yüz dert ile döndü.
28 “Bu ifl kolay” diye düflündü, çünkü her fley aç›kl›¤a kavuflmufltu.
29 (Öyleyse) gidip ben de bu¤dayla u¤raflay›m, yaz›m› k›fl›m›, bütün vaktimi
onunla geçireyim.
30 Eflek gezerken yeflermifl bir ekin gördü; sanki o ekin ile düflmanl›¤› vard›.
31 Aflk ile gitti, o ekinle u¤raflmaya bafllad›; bazen çi¤nedi bazen de diflledi...
32 Ekini yiyip karn› doyunca, an›rmaya bafllad›, yerlerde yuvarland›, debelendi.
33 Ba¤›r›p flark› söylemeye, tafl›d›¤› a¤›r yükleri hat›rlay›p an›rmaya bafllad›.
34 Eflek o çirkin sesini ç›kar›nca ekin sahibi bunu duydu,
35 Elinde sopayla kofltu, tarlas›n›n hâlini görünce bir âh çekti.
36 Yüre¤inin atefli sövmek ile so¤umad›, efle¤i dövmek ile de yetinmedi,
37 Sövmeyi dövmeyi b›rak›p b›ça¤›n› çekerek efle¤in kula¤›n› ve kuyru¤unu kesti.
38 Eflek can› yanarak ve gözyafl› yerine kan dökerek kaçt› [ve flöyle dedi:]
39 “Yanl›fl isteyerek do¤ru yoldan ayr›ld›m; boynuz umdum, kulaktan oldum”.
Örnek 15
Afla¤›daki 10 beyit XVII. yüzy›l flairlerinden Nabî (öl. 1712)’nin o¤luna ö¤üt
için yazd›¤› bir “nasîhat-nâme” olan Hayriyye adl› mesnevînin “Matlab-› Dânifl-i
Envâ’-› Ulûm (=‹limleri Ö¤renme ‹ste¤i)” bafll›kl› 43 beyitlik bölümünden seçmeler
yap›larak al›nm›flt›r. Hayriyye fe’ilâtün (fâ’ilâtün), fe’ilâtün fe’ilün
(fa’lün) vezniyle yaz›lm›flt›r.
1 ‹lme sa’y eylememekden hazer it
‹lm ü sa’y ikisi birdür nazar it
2 Bulamaz ilm bilâ-sa’y vücûd
Biri gitse biri olur nâbûd
3 Dahi emr eyledi ol sâhib-i ilm
Mehdden lahde dek ol tâlib-i ilm
4 ‹lm bir lücce-i bî-sâhildir
Anda âlim geçinen câhildir
5 Cehle Hak mevt didi ilme hayât
Olma hem-hâl-i gürûh-› emvât
6 Bilmek elbette degül mi ahsen
Sorsalar ben onu bilmem dimeden
67