Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

10
DANUTA SOSNOWSKA
towe w nim ryć. Tak ukazywana „prawda życia” ma swoje solidne
miejsce na rynku. Opublikowana w zeszłym roku książka na temat
sztuki biografii nosi pytający tytuł A Higher Form of Cannibalism?
Autor sugeruje, że biografistyka stała się właśnie wyższą formą kanibalizmu,
i wyraża wątpliwość, czy istnieją jeszcze etyczne granice,
które twórcy goniący za rynkowym sukcesem chcą respektować. Jednak
nie takie książki przyciągają uwagę krytyków. Ci, omawiając
wartościowe pozycje wydawnicze również wtedy, gdy nie zyskały
one zbyt wielkiego rozgłosu, starają się o promowanie określonych
historii życia. Bez spektakularnego rezultatu popularyzowano biografię
Jane Adams Citizens, mówiącą o jej dorastaniu do roli wybitnej
działaczki społecznej. Biografia, co ciekawe, kończy się na roku
1899, a zatem zanim w życiu Adams nastąpiło to, co uczyniło ją
sławną (między innymi przyznanie w roku 1931 Nagrody Nobla).
Fakt, że to właściwie nie tyle biografia, ile opowieść typu Bildung –
o formowaniu się charakteru niezwykłego człowieka – przyciągnął
uwagę profesjonalnych czytelników. Zarówno lektury Adams, jak
i jej inspiracje filozoficzne „nam mogą wydać się naiwne” – pisał
jeden z krytyków – jednakże „w dzisiejszym cynicznym klimacie politycznym
jej idealizm jest odświeżający”.
No właśnie – spora część omawianych tekstów o „prawdzie życia”
sprawia wrażenie poszukiwania „odświeżającego idealizmu”, z poczuciem,
że został zagubiony, a zguba świadczy o chorobie życia społecznego.
Chorobie odczuwanej tym mocniej, im głośniej prezydent
Bush mówi o misji i moralnej sanacji. Jedna z recenzji zbioru esejów
o sytuacji Ameryki w dobie terroryzmu rozszyfrowywała skrót USA
jako „United States of Anxiety”. Anxiety – niepokój – wywołuje nie
tylko sytuacja zewnętrzna, ale – nawet w większym stopniu – wewnętrzna:
polityczna, kulturowa i społeczna. W wielu wydawanych
obecnie biografiach widać sentyment dla utraconego czasu i wartości.
Taki między innymi charakter ma biograficzna opowieść Milton
S. Hershey’s Extraordinary Life of Wealth, Empire, and Utopian Dreams:
o milionerze-fantaście, który wokół swej fabryki czekolady zbudował
miasto dla robotników i przeznaczył gigantyczne sumy na
utrzymanie szkoły dla sierot. Nie był postacią jednoznaczną ani
„anielską”, a jednak jego życie skłania do pytania, czemu dzisiejsi