Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

KALONYMOS SZAPIRA
nię publiczną dla setek przesiedleńców, kontynuowano naukę i modlitwy.
Kalonymos dbał o zapewnienie nieprzerwanej działalności instytucji religijnych,
takich jak mikvaot (łaźnie rytualne) czy sąd rabinacki. Po okresie wielkiej
deportacji w lecie 1942 roku Kalonymos został zatrudniony w szopach
Schultza, gdzie zajmował się naprawą obuwia. W znalezieniu zatrudnienia
pomógł mu Abraham Hendel. Szopy Schultza zatrudniały wielu znamienitych
rabinów i przywódców chasydzkich po to, by umożliwić im uzyskanie
dokumentów pracy pozwalających uniknąć deportacji do obozów zagłady.
Starali się oni zachowywać przykazania, modlić, studiować Pisma (z pamięci)
i dawać przykład swoim współwyznawcom. Pomimo katastrofy ich narodu,
dotykającej ich nienawiści i przemocy, pozostali niewzruszeni, jak skała
opierająca się morskim falom.
Kalonymos Szapira przebywał w getcie warszawskim do wiosny 1943
roku. Następnie został deportowany do obozów w dystrykcie lubelskim
(prawdopodobnie Trawniki, chociaż w literaturze podawane są też inne
miejscowości). Zginął 4 heszvan 5704 (2 listopada 1943 roku) 4 .
W latach okupacji Szapira głosił swoje kazania (w języku żydowskim)
podczas sobotnich oraz świątecznych nabożeństw. Są one datowane i nazwane
według porcji czytań Tory na dany tydzień lub święto. Później zapisywał
je z pamięci w języku hebrajskim. Pierwsze kazanie pochodzi z 14
września 1939 roku, ostatnie z 18 lipca 1942 roku, zatem pisane było na
kilka dni przed rozpoczęciem masowych deportacji z getta warszawskiego
do Treblinki. Z okresu późniejszego nie ma już żadnych tekstów poza dopiskiem
z 27 listopada 1942 roku oraz dwoma listami z dnia 3 stycznia 1943
roku załączonymi do rękopisów.
W kazaniach z czasu wojny Kalonymos Szapira wielokrotnie porusza
problem cierpienia. Na początku ujmuje je w tradycyjny sposób: cierpienie
przynosi odpuszczenie grzechów, jest środkiem oczyszczenia i uświęcania
człowieka. W późniejszym okresie zaczyna kłaść nacisk na cierpienie Boga.
Cierpiący Żyd może sądzić, że tylko on cierpi, a cierpienia całego narodu
nie dotyczą Boga. Jednak – jak mówi Izajasz (63, 9) – „I stał się dla nich
wybawicielem w każdym ich ucisku”. Dlatego też kiedy człowiek cierpi,
wraz z nim cierpi i Bóg. Szczególnym rodzajem cierpienia, kiedy człowiek
4
Ponieważ Nowy Rok 5704 według kalendarza żydowskiego zaczął się 30 września,
niekiedy podaje się błędnie rok śmierci Kalonymosa Szapiry jako 1944, a nie 1943 (większa
część tego roku żydowskiego przypada na rok 1944). Nie ma zgodności co do miejsca
śmierci Szapiry (w literaturze podawane są różne miejsca: Treblinka, Wieliczka). We wstępie
do jednej z jego książek podaje się, że 2 listopada został on wywieziony pociągiem do
obozu zagłady. Jeżeli jednak przebywał w obozie w Trawnikach, dokąd przeniesiono
szopy Schultza z getta warszawskiego, najprawdopodobniej zginął podczas masowej likwidacji
Żydów w obozach na Majdanku, Poniatowej i Trawnikach w ramach Akcji „Dożynki”
(Erntefest). Do wyjaśnienia pozostałaby dokładna data śmierci, gdyż Akcja „Dożynki”
odbyła się 3, a nie 2 listopada 1943.
5
Kidusz ha-Szem – uświęcanie imienia Boga, cierpienie i śmierć za wiarę w Boga.
60