Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

164
ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE
jednak tłumi – mówiąc słowami Heschla – światło, które rozpala dusze.
Czasami dotyka duchowego jądra tej czy innej opowieści biblijnej, czasami
ją demitologizuje, być może niepotrzebnie. Nieraz przytacza bardzo
rozsądne interpretacje historii czy obrazów, które nasza epoka,
a zwłaszcza ci najmniej religijni spośród nas uznaliby za fantastyczne czy
zgoła niedorzeczne. I tak na przykład opowieść o Jakubie i aniołach interpretuje
za Raszim i współczesną komentatorką Nechamą Leibowitz,
stwierdzając, że „doświadczenia we własnym kraju są nieporównywalne
z doświadczeniami w kraju obcym” (s. 41). Nieco przekornemu czytelnikowi
może się jednak nasunąć pytanie, czy tak oczywiste stwierdzenie
musi wynikać z kontaktu człowieka z aniołami, czy podpowiada je po
prostu zdrowy rozsądek. Tego ostatniego jest w książce Krajewskiego
pod dostatkiem i on właśnie stanowi jedną z jej wartości. Ale czasami
odnosiłem wrażenie, jakby Autor był nazbyt taktowny wobec najmniej
religijnych i nie chciał ich odstręczyć „biblijną egzotyką” czy urazić własną
żarliwością. A przecież judaizm to przede wszystkim żarliwa, śmiała i wnikliwa
interpretacja Tory, Świętego Pisma, które chrześcijanie nazywają
Starym Testamentem.
To ciekawa nazwa. Z punktu widzenia historii chrześcijaństwa, rozwoju
jego doktryny – zrozumiała; z punktu widzenia żywej pobożności
żydowskiej – absurdalna. By uniknąć absurdu, by nie uwłaczać wierze
Starszych Braci, niektórzy proponują, żeby Stary Testament nazywać po
prostu Biblią Hebrajską. Rozumna to propozycja, ale niewystarczająca.
Nie chodzi przecież o polityczną poprawność, lecz o dostrzeżenie głębi
i siły żydowskiej wiary, o wyczucie namiętnego pragnienia, z jakim Żydzi
oddają się Bogu, o zrozumienie powagi tej wiary tak często splecionej
z cierpieniem, o uznanie religijnej rzeczywistości i duchowej drogi innej
niż nasza własna, lecz przecież ani gorszej, ani pozbawionej błogosławieństwa
Niebios. Wynoszenie się zatem nad żydowską wiarę, traktowanie
jej jak przebrzmiałej już formuły to podszyty pychą religijny prowincjonalizm,
to próba zawłaszczenia Objawienia i sprowadzenia go do
jednego tylko wymiaru, to roszczenie sobie pretensji do znajomości zamiarów
Bożych. Słowem, uwłaczanie żydowskiej wierze to uwłaczanie
samemu Bogu.
Przez bez mała dwa tysiące lat chrześcijaństwo czerpało wiedzę o judaizmie
jedynie z własnych źródeł. Nie tylko była to wiedza niepełna,
ale zniekształcona, czasami wręcz karykaturalnie. Chrześcijaństwo przedstawiało
żydowską wiarę jako zatwardziałość serca, a Żydów jako bogobójców.
Nazwa „Stary Testament” stanowiła wygodny klucz, którym