Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

6
DANUTA SOSNOWSKA
Sprowokowało to pytania o odpowiedzialność wydawnictw za
autentyzm historii lansowanych jako prawdziwe oraz o to, czemu
czytelnicy chcą czytać książki, których fałsz został udowodniony?
Wniosek łatwo przewidzieć: ludzie pragną historii o przezwyciężeniu
cierpienia. Istnieje potrzeba przekształcania bólu w nadzieję, że
to, co niemożliwe do wytrzymania, stanie się jakoś znośne. Głód
opowieści o duchowym odrodzeniu otwiera pole mistyfikatorom,
zwłaszcza że – jak komentował sukces Freya jeden z psychoterapeutów
– opowieść o powrocie syna marnotrawnego należy do najgłębiej
odczuwanych mitów kultury.
Przygoda z książką Freya może się wydać „na miarę” Amerykanów:
chcą, by wszystko było fine i great, to mają. Jednak za banalnym
oszustwem kryje się interesujący problem miejsca pozytywnych
biografii i autobiografii w czytelnictwie współczesnych Amerykanów,
czy – stawiając kwestię szerzej – miejsca „prawdziwego życia” i „faktów”
w kulturze amerykańskiej. Nie bawiąc się w teoretyczne rozróżnienia
biografii i autobiografii, a także uwzględniając inne teksty oparte
na „prawdzie życia” – wspomnienia, listy, dzienniki – od lat można
zauważyć, że boom biografistyki jest zjawiskiem globalnym. Jej popularność
w Stanach Zjednoczonych nie stanowi wyjątku, bo gatunek
święci triumfy na całym świecie, błyskawicznie rozwijając liczne „podgatunki”.
Pod koniec wieku XX nastąpił wysyp biografii reprezentantów
tych grup społecznych, których głos był wcześniej w kulturze nieobecny:
zarówno jako biografów, jak i obiektów biografii, teraz zaś
ich obraz świata weryfikuje ustaloną wizję kultury i historii.
Pogoń za „prawdą postaci” i „prawdą faktów”, zwłaszcza tych
wcześniej zagłuszonych i zapoznanych, spowodowała nagły come
back powieści historycznej. Wpływowy magazyn „New York”, ogłaszając
listę „Elity Kultury” za rok 2005, przyznał w kategorii „najlepsza
fikcja literacka” pierwsze miejsce powieści E. L. Doktorowa
The March z charakterystycznym komentarzem: mijający rok miał
być rokiem historical fiction. Powieść Doktorowa to rewizja obrazu
słynnego marszu ku morzu generała Shermana uznawanego za największego
dowódcę wojny secesyjnej. 15 listopada 1864 roku Sherman
spalił Atlantę, a następnego dnia na czele 60 tysięcy ludzi ruszył
w drogę, pozostawiając za sobą ruiny i spaloną ziemię. Doktorow