Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

TEMAT MIESIĄCA
umfalny pochód hitlerowców przez Europę, próbuje dotrzeć do teologicznego
sensu tych wydarzeń:
Hitler nie jest biczem Bożym. Bóg nie potrzebuje bata, żeby nas popędzać.
Bóg nie jest pastuchem świń ani wołów. Jeśli Bóg chciał H., to go chciał tak, jak
chciał wściekłych psów, wariatów, draniów itp. (U, s. 144).
Do myśli tej powraca w swych filozoficzno-religijnych medytacjach:
Jeśli wolą Bożą jest zwycięstwo barbarii, to nie w tym sensie, aby Bóg chciał
zła poszczególnego; jeśli Bóg chce łotrów, to tak samo, jak chce szatana; jeśli
Bóg chce zła, to chce go en bloc; ale nam każe chcieć dobra. (...) Śmieszna
i naiwna teodycea: „Bóg używa zła jako swego środka, jako stymulanta dla dobra”
– jak gdyby Bóg wszechmocny nie mógł dobrem stymulować dobra! I naiwna
teodycea, że Bóg „dopuszcza zło” – jak gdyby jakiekolwiek dopuszczanie
ze strony kogoś, kto by przeszkodzić mógł, nie było pozytywnym aktem chcenia,
ażeby tak właśnie było, a nie inaczej! Jeśli więc Bóg jest Absolutem Bytu, to
bez ogródek: Bóg chce zła (EL, 72).
Znienawidzonym przez Konińskiego patronem „płaskich teodycei”
jest św. Augustyn. To on argumentował, że zło jest elementem
Bożej harmonii. Koniński oburza się, że ta harmonia jest tak absurdalna,
iż „nie wolno nazywać jej tym słowem” (EL, s. 72). Ale najbardziej
gorszą autora Nox atra inne teorie biskupa Hippony, które
mają łagodzić sprzeczność między wszechmocą a dobrocią Jedynego
Boga. Koniński – niewątpliwie nazbyt prostodusznie odczytując myśl
św. Augustyna – sprzeciwia się prywacyjnej koncepcji zła jako braku
dobra: „Zło nie istnieje, zło należy do nicości, zło jest brakiem istnienia.
Skandaliczny sofizmat, bluźniący powadze grzechu, bluźniący
nieszczęściu żywych, znieczulający serca na niedolę ludzi i zwierząt”
(NA, s. 138). Z nie mniejszą pasją odpiera argument uzasadniający
istnienie zła paradoksem ludzkiej wolności:
Wszechmocny musiał, dla zapewnienia wolności, którą wspaniałomyślnie
człowieka obdarował, przewidzieć jednego przynajmniej, który tej wolności
użyje źle; ale ów przewidziany przez Wszechmocnego już przezeń został potępiony.
(...)
Nienawidzę nauki, która daje człowiekowi ryzyko wolności – t a k odkupione.
Zła, do gruntu zła jest ta nauka Augustyna, świętego afrykańskiego sofi-
119