Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SAMUEL J. NOWAK<br />
gejowska prowokacja<br />
Samuel J. Nowak<br />
gejowska<br />
prowokacja<br />
Spór o pojęcie kultury gejowskiej i lesbijskiej<br />
jest w istocie sporem o rozumienie<br />
kultury w ogóle. I w tym tkwi najwięk-<br />
szy potencjał owego dziwnego tworu,<br />
któremu Polacy i Polki mogą przyglądać<br />
się coraz częściej.<br />
Postawmy pytanie: czy istnieje kultura<br />
gejowska i lesbijska? Czy zasadne jest wyodrębnianie<br />
autonomicznej kultury homoseksualnej?<br />
A jeśli tak, to na czym polega<br />
jej specyfika? Gdzie jest jej rdzeń i jakie<br />
są jego właściwości? Interdyscyplinarny<br />
spór o definicję pojęcia tożsamości, w tym<br />
także gejowskiej i lesbijskiej, staje się powoli<br />
anachroniczny. Świadczy o tym popularność<br />
teorii queer, czyli teorii odmienności/odmieńców.<br />
W jej świetle pojęcie<br />
każdej tożsamości poddawane jest krytyce.<br />
Odwołując się m.in. do badań Derridy<br />
nad językiem, teoria queer podważa<br />
binarne opozycje hetero- i homoseksualności,<br />
ukazując jego opresywny charakter.<br />
Tymczasem powracające pytanie<br />
o kulturę gejowską i lesbijską wymaga nie<br />
tyle definicji, ile kilku wyjaśnień. Nie ma<br />
sensu, by polscy badacze, nadrabiając<br />
zaległą lekcję z postmodernizmu/ponowoczesności,<br />
nadal spierali się o pojęcia i definicje.<br />
Jednak warto opisać i wytłumaczyć,<br />
czym jest kultura homoseksualna, zwłaszcza<br />
że echa tej dyskusji, dla wielu zbyt hermetycznej<br />
i niezrozumiałej, docierają także<br />
do mediów głównego nurtu. Dzieje się<br />
to przy okazji wszelkich parad i marszów<br />
równości, tak chętnie komentowanych<br />
zwłaszcza od czasów, kiedy są delegalizowane,<br />
a ich uczestnicy efektownie zaznajamiani<br />
z aparatem przemocy, którym<br />
dysponuje nowoczesne państwo.<br />
Na gruncie studiów kulturowych (zwłaszcza<br />
ponowoczesnych) pojęcie kultury<br />
jako przedmiotu badań podawane jest nieustająco<br />
w wątpliwość. Jednak wertując<br />
klasyczne podręczniki poświęcone teorii<br />
kultury – od Malinowskiego, przez Benedict<br />
po Giddensa – łatwo dostrzec, że<br />
pojęcia normy i wartości uznawane są za<br />
konstytuujące i regulujące daną kulturę.<br />
Uważni badacze będą więc opisywać normy<br />
i wartości, będą badać sieć układów<br />
przez nie tworzonych oraz szukać ich genezy.<br />
W tej perspektywie kultura gejowska<br />
oraz kultura lesbijska, zjawiska odrębne,<br />
ale mające miejsce w tej samej przestrzeni<br />
komunikacyjnej, mogą być rozumiane<br />
jako nieustanne przekształcanie, podważanie<br />
i granie z normami zadekretowanej<br />
przez większość kultury, która wymusza heteroseksualizm,<br />
czyniąc zeń „naturalną”<br />
cechę każdej jednostki. Do pojmowanej<br />
w ten sposób kultury homoseksualnej<br />
należą wszystkie podmioty rozpoznające<br />
siebie jako nie-heteroseksualne i jednocześnie<br />
stwarzające własny system norm<br />
i wartości.<br />
W tym sensie kultura gejowska oraz lesbijska<br />
przejawia się przez sam fakt istnienia<br />
jednostek nierealizujących imperatywu<br />
heteroseksualności i otwarcie pożądających<br />
inaczej, aniżeli przewiduje system.<br />
Społeczną konsekwencją takich postaw<br />
jest budowanie nowych jakości kulturo-<br />
190
Change language