Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
Nr 611, kwiecieÅ 2006 - Znak
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ANNA GŁĄB<br />
College na uniwersytecie oksfordzkim. Dla niej problemy filozoficzne<br />
były problemami jej własnego życia, a te z kolei najtrafniej oddaje<br />
literatura. Tymczasem ówcześni angielscy filozofowie odznaczali się<br />
niechęcią do publicznego ujawniania emocji w swoich tekstach. Dlatego<br />
dla typowych filozofów z Oksfordu literaci byli trochę jak aktorzy:<br />
zabawni na odległość, żenujący z bliska. Angloamerykańska<br />
filozofia była pisana w bardzo ascetycznym i bezosobowym stylu, a jakakolwiek<br />
ingerencja narracji i emocji w tekst była postrzegana jako<br />
kłopotliwa anomalia. Tymczasem – jak twierdziła Murdoch – zadaniem<br />
pisarza powinien być zapis konsystencji i struktury konkretnych<br />
jednostkowych rzeczy, ponieważ detale doświadczenia są przedmiotem<br />
filozofii równie dobrze jak przedmiotem życia.<br />
Jakie są podobieństwa i różnice między filozofią a literaturą?<br />
W rozmowie z Bryanem Magee 1 Murdoch zauważa, że celem obu<br />
jest prawda o rzeczywistości, choć literatura dochodzi do niej poprzez<br />
tworzenie iluzji, natomiast filozofia poprzez jej rozwiewanie.<br />
Różne są ich narzędzia komunikacji: literatura posługuje się mistyfikacją,<br />
magią, zabawą, natomiast filozofia klaryfikuje pojęcia, rozważając<br />
często trudne techniczne zagadnienia. Język literacki bogaty<br />
jest w liczne odniesienia, aluzje, wieloznaczności, filozoficzny natomiast<br />
przezroczysty, przedmiotowy, pomagający skupić się na danym<br />
problemie. Filozofia i literatura dysponują również dwoma różnymi<br />
stylami pisania: filozoficzny jest jasny, prosty i surowy, często<br />
bezosobowy, unika retorycznych chwytów dekoracyjnych (choć może<br />
się w nim pojawić dowcip); styl literacki natomiast nosi w sobie samoekspresję<br />
autora. Literatura pozwala sobie na rozmaite odniesienia,<br />
chce być oryginalna i nowa, filozofia trzyma się problemu. Rola<br />
wyobraźni jest istotna zarówno dla literatury, jak dla filozofii – wiele<br />
argumentów filozoficznych to swoiste eksperymenty myślowe odwołujące<br />
się do wyobraźni. Poza tym – stwierdza nieco przekornie<br />
Murdoch – filozofia jest czymś nienaturalnym i pozostaje bardzo<br />
dziwną czynnością, za pomocą której analizujemy swoje przekonania.<br />
Ludzie tak naprawdę nie lubią tego robić, dlatego bliższa czło-<br />
1<br />
Iris Murdoch, Literature and Philosophy: A Conversation with Bryan Magee,<br />
w: Existentialists and Mystics. Writings on Philosophy and Literature, Penguin Books 1997,<br />
s. 3–13.<br />
152
Change language