Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

DIAGNOZY
czyków, była 20. Ochotnicza Piechota Massachusetts. Istnieje zgoda
co do tego, że do jej wojskowych zasług walnie przyczynił się poziom
elity oficerskiej. W przeciwieństwie do wielu innych jednostek
kadry dowódczej nie wybierali tam żołnierze, lecz pochodziła ona
z mianowania. Oficerami byli w większości synowie bogatych, elitarnych
rodzin, a napięcia między nimi i prostymi żołnierzami były
początkowo na porządku dziennym. Historia 20. Ochotniczej Piechoty
Massachusetts to nie tylko dzieje niezwykłej odwagi (jak skomentował
jeden ze współczesnych generałów – nie znalazłoby się
dziś amerykańskich żołnierzy zdolnych do takiej walki), ale przede
wszystkim historia budowania w toku krwawej kampanii rzeczywistej
integracji biednych i bogatych, nisko i dobrze urodzonych. Tej
integracji, o której niedostatek lub pozorność w dzisiejszej Ameryce
niepokoi się Franklin.
Autorzy wielu biografii pytają o utracone dziś – jak się wydaje –
wartości wiktoriańskiej kultury: poczucie obowiązku, honor, odwagę,
męskość. Co tych ludzi podtrzymywało? Z czego czerpali siłę?
Siłę, by nie tylko trwać przy żołnierzach, ale też wracać na pole bitwy
po ciężkich zranieniach. Przykładem, którego drastyczność ociera
się aż o groteskę, był kapitan John Kelliher: ranny w maju 1864 roku
tak poważnie, że obawiający się o jego życie chirurg musiał mu usunąć
dolną szczękę, amputować rękę, łopatkę, obojczyk i dwa żebra,
wrócił na front w listopadzie tegoż roku.
Kiedy Lowella kula raniła w płuco, nie pozwolił odwieźć się na
tyły, ale podtrzymywany, by nie zsunął się z konia, dowodził dalej.
Kolejny pocisk uszkodził mu stos pacierzowy, powodując paraliż,
a wkrótce śmierć. Po drugim zranieniu Lowell powiedział: „Moja
biedna żona. To ją zabije” (była w zaawansowanej ciąży). A jednak
przeżyła, sześć tygodni później urodziła dziecko, a pozostałe 41 lat
życia poświęciła pracy dla upośledzonych warstw amerykańskiego
społeczeństwa: świeżo wyzwolonych niewolników, ubogich kobiet,
robotników.
Biografowie pytają, jak były możliwe podobne życiorysy, wskazując
przy tym na zagubioną po drodze ideę elitaryzmu, który jednostce
nie dawał tylko praw i przywilejów, lecz obciążał ją serio traktowanymi
obowiązkami wobec społeczności. Część wspominanych ofi-
13