Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

170
ZDARZENIA – KSIĄŻKI – LUDZIE
dzie, lecz niepojętego i niepoznawalnego Boga, jak i ateiści czy agnostycy,
którym „światopogląd naukowy” już nie wystarczał do przezwyciężenia
wewnętrznego zagubienia i wyobcowania. Przezwyciężenie tej
pokusy leży w monoteizmie, w wierze, że człowiek zdolny jest całe swoje
życie i całą podległą mu naturę poświęcić jedynemu Bogu, który zadaje
mu pytania i wzywa do odpowiedzi, a ponieważ szanuje jego wolność,
nie narzuca mu się, choć z całych sił pragnie mu się udzielić.
Chciałbym wierzyć, a przynajmniej mieć nadzieję, że walka o monoteizm
może dziś połączyć Żydów i chrześcijan. Nie chodzi, oczywiście,
o niwelowanie oczywistych i niezaprzeczalnych różnic między wiarą jednych
i drugich. Lecz przecież i Żydom, i chrześcijanom zależy na takim
odczarowaniu świata, które pozwoli zobaczyć w człowieku człowieka, a nie
półboską istotę, ufną w magię i pewną nadejścia doskonałego świata; w Bogu
natomiast – suwerenną rzeczywistość, która nie jest cząstką humanistycznej
wyobraźni i nie podlega naszym mentalnym manipulacjom. Ani
Żydzi, ani chrześcijanie nie mogą polegać na magii, tylko na błogosławieństwach.
W tym Tora i Ewangelia są ze sobą zgodne.
Kiedyś Kościół chrześcijański mienił się nowym Izraelem, przekonany,
że Stary Zakon został raz na zawsze przezwyciężony przez Chrystusowe
Objawienie. Dzisiaj to przekonanie straciło na sile i coraz więcej
(choć nadal to tylko garstka) jest chrześcijan, którzy wiarę Starszych
Braci uznają za prawowitą drogę do Boga, żywą, aktualną i – mimo
ogromnych cierpień narodu żydowskiego – radosną. Pośród Żydów z kolei
pojawiają się głosy – też na razie nieliczne – sugerujące rozszerzenie
pojęcia Izraela. „Przecież chrześcijaństwo i islam odwołują się do Objawienia
i do Boga jako Boga Izraela” – pisze Stanisław Krajewski i dodaje:
„Według Michaela Wyschogroda [żydowskiego teologa] dzięki temu
chrześcijanie to »stowarzyszeni członkowie« domu Izraela. Wedle Lévinasa,
który powołuje się na swojego nauczyciela Talmudu, »to nie fakt
bycia Izraelem określa świetność, to owa świetność – godność bycia
wyzwolonym przez samego Boga – określa Izrael«” (s. 130).
Poczucie tej szczególnej godności łączy Żydów i chrześcijan. Izrael
jest duchowym Zakonem, w którym Bóg wyprowadza Żydów z zaczarowanego
świata i jego magicznych cywilizacji. Jest to zapewne ten sam
Zakon, w którym wyznawców Chrystusa spod władzy książąt tego świata
wyzwala sama prawda. Prawda ma inną postać w judaizmie, inną w chrześcijaństwie,
ale jej duch jest ten sam. Izrael Lévinasa, Bubera, Wyschogroda
czy Krajewskiego jest pojęciem szerokim, otwartym bardziej na
ducha niż literę Zakonu. Podobnie otwarte jest chrześcijaństwo tych,