Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
wiekowi wydaje się literatura – opowiadanie historyjek jest przecież
naturalną czynnością każdego człowieka.
Oczywiście Murdoch, mówiąc o filozofii, miała na myśli przede
wszystkim tradycję analityczną, w której otrzymała naukowe szlify.
W filozofii analitycznej rozdział między filozofią a literaturą był tworzony
przez czysto techniczny sposób podejmowania problemów,
charakteryzujący się izolacją poszczególnych zagadnień i beznamiętnym
rozpatrywaniem racji na rzecz różnych rozwiązań. Takie podejście
szczególnie w filozofii moralnej często wiąże się z pewnym ryzykiem,
ponieważ rozwiązania problemów etycznych są również efektem
określonej sytuacji historycznej i społecznej. Nie sposób
wyabstrahować teorii etycznej z kontekstu, w jakim powstała. Dlatego
podporządkowanie filozofii moralnej jedynie ideałom czystości
metodologicznej i racjonalności naukowej nie wydaje się dla niej
korzystne. Jednym z pierwszych filozofów moralnych, wywodzących
się z tradycji analitycznej, który posiłkował się w filozofii moralnej
różnymi sposobami rozumienia człowieka i rzeczywistości, szczególnie
tymi, które odnaleźć można w literaturze pięknej, był Bernard
Williams – znany polskiemu czytelnikowi głównie z pracy Moralność:
wprowadzenie do etyki (Warszawa 2000). Podkreślał on, że
metody filozofii analitycznej nie są jedynym adekwatnym i rzetelnym
sposobem podejścia do problemów na terenie etyki, a dążenie
do prawdy i korzystanie z zasobów ludzkiej wyobraźni wzajemnie
się nie wykluczają 2 . Williams, diagnozując stan współczesnej filozofii
moralnej w książce Ethics and the Limits of Philosophy (London
1985), stwierdza, że cierpi ona na „racjonalistyczną koncepcję racjonalności”
i z tego powodu nie jest w stanie pomóc nam w życiu. Jego
zdaniem, etyka powinna sięgnąć w tym celu do swych źródeł, których
należy szukać w starożytnych koncepcjach moralności.
Analogicznie do zwrotu lingwistycznego w filozofii na początku
XX wieku (linguistic turn), we współczesnej filozofii od lat 90. XX
wieku zauważa się trend, którego wyróżniającą się cechą jest zwrot –
według określenia Marthy Nussbaum – ku zainteresowaniom etycz-
2
Por. P. Gutowski, T. Szubka (red.), Filozofia brytyjska u schyłku XX wieku, Lublin
1998, s. 38–39.
153