Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

TEMAT MIESIĄCA
mija tradycyjne, religijne czy teologiczne jego interpretacje usprawiedliwiające.
Wydaje się, że współczesność opiera się na zasadniczej
akceptacji pewnej faktyczności, która nie wymaga usprawiedliwiania.
Cierpienie po prostu przydarza się wraz z faktem ludzkiego
istnienia, jest jego dokuczliwą przypadłością. Skrajne przykłady cierpienia
traktowane bywają jako bolesne incydenty wchodzące w zakres
akceptowalnego ryzyka, co zasadniczo nie wywraca porządku
owej faktyczności – bywa, że dzieci cierpią i umierają, ale przecież
nie wszystkie, a nawet tylko pewna niewielka ich liczba. Bywa, że
człowiek ponosi śmierć, na jaką sobie niczym nie zasłużył, lecz jest
to jedynie przypadek naszej chwilowej niemocy i bezradności, który
mobilizuje nas do wysiłków, by to się już nigdy nie powtórzyło, by
ludzie nigdy nie umierali w sposób urągający ich godności itd.
Można oczywiście powtarzać, że taki obraz naszej współczesności
świadczy o postępującej niewrażliwości na pewien sens wyższy,
że jest konsekwencją jakiejś redukcji odruchów moralnych do sfery
ekonomii i techniki. Z drugiej strony można jednak poważnie zastanowić
się nad tym, że w skali ogólnej człowiek wcale nie poddaje się
cierpieniu, że jego wola życia nie słabnie proporcjonalnie do wzrostu
jego wiedzy o rozmiarach i strukturalnym charakterze tego zagrożenia,
które godzi przecież w sam rdzeń jego światowej egzystencji.
Człowiek potrafi żyć, kierując się oczywiście różnymi przejściowymi
i związanymi z daną epoką motywacjami istnienia, tak jakby
śmiertelne cierpienie wcale go nie dotyczyło, jakby nosił w sobie
ukryte przekonanie o własnej nieśmiertelności lub o jakiejś nienaruszalnej
wielkości, mimo wszystkich historycznych zdarzeń urągających
temu mniemaniu. Jego ból, głęboki i przerażający, okazuje się
zawsze przejściowy, jego autentyczna rozpacz przemijająca. Co zatem
sprawia, że przetrwać można największą nawet katastrofę, co
decyduje o tym, że apokalipsa nigdy nie jest ostatecznym rozstrzygnięciem?
Oto przychodzą nowe pokolenia genetycznie obciążone
pamięcią katastrof, oto społeczeństwa świadome swego losu zapisanego
w mikrokosmicznych strukturach białka, oto człowiek doprowadzony
do skrajności, który przetrwał i podnosi głowę, oto samotny
Hiob, którego przywrócono do życia, ecce homo.
51