Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

KRZYSZTOF STACHEWICZ
czeń i daremności ziemskiego tragizmu”
4 . Cierpienie Boga jest zatem
konsekwencją Jego miłości i poniekąd
najgłębszym jej objawieniem.
Daje nadzieję cierpiącemu człowiekowi,
wskazując na paschalny charakter
cierpienia 5 . W takiej perspektywie
trudno mówić o niedoskonałości
natury cierpiącego Boga. Wręcz
przeciwnie, odsłaniają się tu boskie
wymiary Jego wolności zdolnej aż do
– miłością dyktowanej – kenozy.
Miłosierdzie Boga i człowieka
wobec cierpienia
Cierpienie człowieka wzywa pomocy.
Człowiek jest wobec swego
cierpienia bezradny i bezsilny: chory,
głodny, stary, przeżywający dramat
utraty kogoś najbliższego w jakimś
zakresie jest zdany na pomoc
innych ludzi – pomoc czynną lub
choćby samą życzliwą obecność,
wsparcie psychiczne i duchowe,
współ-bycie. Cierpienie apeluje
o poczucie solidarności międzyludzkiej.
Współczesnym symbolem heroicznej
postawy człowieka wobec
cierpienia bliźniego była Matka Teresa
z Kalkuty. Postawę tę możemy
określić słowem „miłosierdzie”.
Rozumiemy przez nie miłość pochyloną
nad ludzką biedą, nad ludzkim
cierpieniem, a mówiąc ściśle: nad
człowiekiem dotkniętym cierpieniem
i biedą 6 . Jan Paweł II tak określał
miłosierdzie: „Jest to miłość
czynna, miłość, która zwraca się do
człowieka, ogarnia wszystko, co składa
się na jego człowieczeństwo. Miłość
ta w sposób szczególny daje
o sobie znać w zetknięciu z cierpieniem,
krzywdą, ubóstwem, w zetknięciu
z całą historyczną „ludzką
kondycją”, która na różne sposoby
ujawnia ograniczoność i słabość człowieka,
zarówno fizyczną, jak i moralną”
(Dives in misericordia, 3).
W tym kontekście trzeba łączyć miłosierdzie
Boga z troską pochylonego
nad cierpiącym człowiekiem. Miłosierny
Bóg współ-cierpi ze swym
stworzeniem, co stanowi poniekąd
ideę regulatywną miłosierdzia.
W Bogu zachodzi swoiste utożsamienie
miłosierdzia z cierpieniem, co
wskazuje na ich wewnętrzną jedność.
Miłosierne pochylenie nad cierpiącym
powoduje bowiem cierpienie.
Bóg, jawiąc się jako „współtowarzysz
cierpień człowieka” (Whitehead),
daje cierpiącemu nadzieję, iż cierpienie
nie jest ostatnim słowem w jego
życiu. Już ten wymiar miłosierdzia
Boga wskazuje na jego czynny charakter.
Miłosierdzie przełamuje zaklęte
koło bezradności i bezsilności,
w jakie wtrąca człowieka cierpienie.
Nie znaczy to jednak, że potrafi
(w odniesieniu do Boga może należałoby
zapytać: chce?) zawsze usu-
4
W. Hryniewicz, Pedagogia nadziei. Medytacje o Bogu, Kościele i ekumenii, Warszawa
1997, s. 34. Por. idem, Bóg naszej nadziei, Opole 1989, s. 32–48.
5
„Pathos znaczy zarazem cierpienie (zwłaszcza cierpienie, które dochodzi aż do śmierci)
i zmianę (zwłaszcza przemianę w istotę nieśmiertelną)” – S. Weil, Świadomość nadprzyrodzona.
Wybór myśli, tłum. A. Olędzka-Frybesowa, Warszawa 1986, s. 179.
6
Por. W. Stróżewski, W stronę filozofii miłosierdzia, „Znak” 3/2003, s. 15–26.
18