Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

118
ŁUKASZ TISCHNER
niu ideału, do którego tęskni. Początek wojny napełnia Konińskiego
przerażeniem, choć zarazem wyzwala przebłysk ufności wiary.
4 września 1939 roku notuje:
Po drogach podobno zwały ludzi, wojsko cofające się bierze konie, tłumy
dzieci, kobiety, wszystko bez chleba już dziś? Co dalej będzie? Total Krieg. Ale
duma łotra Hitlera, któremu udało się jeszcze raz – jest czymś, co boli do szpiku
kości. „Dobra sprawa musi zwyciężyć”. Jeśli tak, to jest Bóg (W, s. 1033).
Jednak przedłużający się stan kataklizmu wojennego zaczyna coraz
dotkliwiej urągać pobożnym życzeniom serca-sumienia. W nocy
z 6 na 7 maja 1941 roku Koniński zastanawia się:
Jaki sens całej historii naszej? I taki stan rzeczy ma być ostatecznym rezultatem
chrześcijaństwa? Gdzież ten Bóg Wszechmocny? (...) żal wszystkich, którzy
zaufali, że „Sprawiedliwość musi zwyciężyć”. „Królestwo moje nie z tego świata”,
„Boże, Boże, czemuś mnie opuścił”; mimo to, mimo to – nie zerwę tej nici
pajęczej, ale nici nie do zerwania, jak się raz na tę wędkę schwytanym zostało.
Bóg z nami – Bóg sumienia (U, s. 127).
Widzimy, jak mieszają się w ustach Konińskiego język wiary
i niewiary. Wiara jako postawa ufności i zgody na mrok tajemnicy
sąsiaduje z etosem heroicznego ateizmu, który w imię ludzkiej godności
i autonomii nie pozwala zadowolić się złudnymi pocieszeniami.
Wiara serca-sumienia, ale zarazem etos heroicznego ateizmu
każą mu szukać racjonalnego uzasadnienia dla Bożej dobroci. Program
swych religijnych poszukiwań sformułował Koniński zwięźle
8 stycznia 1942 roku:
„Świat w złem leży” – tak, ale tej nauki nie potrzeba od chrześcijaństwa
akurat; do chrześcijaństwa należy odpowiedź: czemu świat w złym leży? Chrystianizm
odpowiada albo Tajemnicą – albo płaską teodyceą, albo demoniczną
teodyceą. Ażeby mimo to pozostać przy chrześcijaństwie, a pesymizmu nie darować,
nie sprzedać go tanio, trzeba co dzień – poprzez pesymizm – dowiercać
się świdrem nagiej wiary i uporczywej nadziei, wiercić na drugą stronę, niemą
stronę, zakrytą stronę! (U, s. 170)
Wiara i nadzieja wiodą labiryntem do Boga Miłości. Koniński
jednak, zgodnie z obietnicą, pesymizmu nie chce sprzedać tanio.
Najpierw rozprawia się z „płaskimi teodyceami”. Patrząc na try-