Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

40
KAROL TARNOWSKI
Cierpienie z całą pewnością
nie „uszlachetnia”,
jeżeli rozumieć przez to
oddziaływanie psychologiczne
i moralne.
bóstwo samego Chrystusa i na jakość stosunku do Boga, która dzięki
Chrystusowi staje się możliwa. Męka, podobnie jak całe życie Chrystusa,
wskazuje na relację dialogiczną jako absolutnie konstytutywną
dla boskości w ogóle. Daje się ona jednak wyrazić jedynie poprzez
„oblatywną” miłość, miłość z nadmiaru; czyni ona z Boga zbawiającego
Człowieka, który dzięki męce i poprzez nią wkracza w zmartwychwstanie.
To przecież ostatecznie tym samym Bogiem
jest Ojciec i Syn – nie ma dwóch Bogów! To jednak, że męka się
dokonuje, stanowi niewątpliwie konsekwencję zła, które wraz z tą
męką ujawnia całą swoją metafizyczną powagę.
Tak więc miłosierdzie Boga, ujawniające się poprzez mękę, z a -
k ł a d a sprawiedliwość, to znaczy „wyrównanie” zła. Właśnie w tym
wyrównaniu Chrystus okazuje się Mesjaszem, który – tak jak domagał
się tego Lévinas w stosunku do każdego człowieka – bierze na
siebie odpowiedzialność za całe zło świata. To branie na siebie odpowiedzialności
za całe zło – zło zarówno moralne, jak kosmiczne –
wydaje mi się momentem absolutnie kluczowym dla zrozumienia
męki.
Jednakże chrześcijaństwo mówi coś jeszcze: to dzięki męce nastąpiło
na nowo zjednoczenie ludzkości, którego zaczynem jest Kościół
– zjednoczenie przez uczestnictwo. Uczestnictwo to wydaje
się mieć z kolei dwie strony: jedną sakramentalno-mistyczną,
drugą praktyczno-etyczną. Lecz strony te nie powinny być rozdzielane;
także strona etyczna musi być rozumiana poprzez uczestnictwo
mistyczne. Jeśli tak, to nie tylko mamy obowiązek widzieć w każdym
człowieku Chrystusa, ale w każdym ludzkim cierpieniu –
także swoim własnym – coś z męki Chrystusa. W tym świetle cierpienie
co prawda nigdy nie jest samo w sobie
dobre, ale może być w łączone w ofiarę
Chrystusa i ofiarowane na przykład za bliskich
itd. Czy może to dotyczyć także cierpień i n -
n y c h? Zapewne tak – prawdopodobnie w ten
sposób Edith Stein pojmowała Holokaust,
w który zresztą włączyła się swoją śmiercią. W każdym razie, o ile
cierpienie jako takie jest pozbawione sensu, jest nawet przeciwsensem,
o tyle może mu być sens nadany i to sens współzbawczy –