Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

12
DANUTA SOSNOWSKA
nego prezydenta papką patriotyczno-religijnych sloganów. Zwłaszcza
że rozziew między deklaratywną retoryką a realiami amerykańskiego
życia sprawia, iż słowa brzmią pusto.
Uczulenie na nachalnych kaznodziejów przyczyniło się do wymuszonej
dymisji dotychczasowego rektora Harvardu – Laurence’a
Summersa. Wprawdzie gazety nagłośniły głównie jego niepolityczne
(a w rzeczywistości nieco zmanipulowane) wypowiedzi o niższości
intelektualnej kobiet, ale iskrę rozszerzającego się buntu wywołały
wcześniejsze zachowania rektora. Jego ostentacyjne pochwały „wartości
munduru” i militarnego etosu, który powinni swym życiem poświadczyć
alumni Harvardu, już parę lat temu sprowokowały niechęć
akademickiego środowiska. Jeden z wrogich mu profesorów
powiedział: „to nieznośne, by rektor pouczał nas, jakimi mamy być
patriotami”. Nieznośne, zwłaszcza gdy nie słychać, by synowie i córki
politycznego czy finansowego establishmentu odbywali służbę militarną
w Iraku. To wojna dla ubogich – nie mają na college, to zaciągają
się do armii. Przykładem osobistej „odwagi” świeci wiceprezydent
Dick Cheney, chłop jak dąb, któremu wypomina się, że w czasach
wojny w Wietnamie, gdy pobór obejmował wszystkich,
pięciokrotnie wymigiwał się od służby wojskowej.
Trudno się więc dziwić, że Amerykanie szukają przewodnictwa
duchowego nieco cichszego, a bardziej autentycznego. Militarna
nagonka, za pomocą której rektor Harvardu próbował aktywizować
studentów, wywołała tym większy niesmak, że uczelnia ma piękną
kartę z czasów wojny secesyjnej. Z zainteresowaniem przyjęto książkę
pióra Carol Bundy The Nature of Sacrifice: A Biography of Charles
Russell Lowell, Jr., 1835–1864. Lowell, absolwent Harvardu,
zginął w wojnie secesyjnej w wieku 29 lat w bitwie pod Winchester
w 1864 roku – jednej z decydujących bitew civil war (inny aspekt tej
wojny ujął w powieści wspominany wcześniej Doktorow). Wyglądał
bardzo młodo i nie imponował posturą (w Europie leczył się z gruźlicy),
ale zimna krew, odwaga, solidarność z żołnierzami, charyzmatyczny
dar przywództwa, wreszcie długo dopisujące mu szczęście
czyniły go legendarnym przywódcą. Spośród blisko 600 studentów
i absolwentów Harvardu, którzy wzięli udział w wojnie, prawie jedna
szósta poległa. Niezwykłą jednostką, gdzie służyło wielu harward-