Nr 611, kwiecień 2006 - Znak

TEMATY I REFLEKSJE
gólnie z filozofią Ralpha W. Emersona, który wzywał do wypracowywania
nowych standardów moralnych w świecie, który nie jest
gotowy i powinien być przez nas udoskonalany moralnie. Wypracowując
nowe zasady moralne, należy opierać się na doświadczeniu,
które jest rozumiane jako bycie w różnych sytuacjach i kierowanie
się intuicją stanowiącą zmysł moralny.
Filozofia moralna poprzez swój konkretyzm charakteryzujący się
tym, że początkiem poznania są bezpośrednie dane, a narzędziami
poznania – przed dedukcją i konstrukcją – są intuicja i analiza, przypomina
aspiracje fenomenologii. Nussbaum sugeruje – podobnie jak
fenomenolodzy – że filozofia musi być oparta na solidnych podstawach
deskryptywnych, w ten sposób staje się filozofią oglądów, której
główną aspiracją jest widzieć rzeczywistość w całym jej zróżnicowaniu.
Jednak podstawową różnicę między podejściem Nussbaum
i fenomenologią wyznacza stosunek do tego, co filozofia opisuje. Zadaniem
fenomenologii (a także rezultatem opisu) jest dotarcie do
istoty fenomenów (eidos), która jest ogólna, niezmienna, konieczna,
nieczasowa, niezależna od umysłu poznającego. Tymczasem Nussbaum
w swojej filozofii moralnej wrażliwej na zmienny i zaskakujący
nowością bieg życia stwierdza, że – jako iż rzeczywistość jest
u swoich podstaw zmienna – filozofia moralna powinna być wrażliwa
na tę zmienność. Nussbaum zdaje się twierdzić, że empiryczne
warunki zmieniają treść pojęć moralnych. Kluczowe więc staje się
pytanie, co – według niej – zmienia się w etyce? Zasady preferowania
wartości czy same wartości?
To tylko niektóre problemy, jakie rodzą się, gdy literaturę uznamy
za formę filozofii moralnej. Jednak trzeba przyznać za Colinem
McGinnem, który pisze w Ethics, Evil, and Fiction (Oxford 1997),
że jeśli chodzi o problemy moralne, więcej prawdy znajdziemy w fikcji
literackiej niż w tej, którą wymarzyli sobie filozofowie.
ANNA GŁĄB, ur. 1979, doktorantka w Katedrze Historii Filozofii
Nowożytnej i Współczesnej na Wydziale Filozofii KUL.
159