Nr 474, listopad 1994 - Znak

34 BRONISLAW GEREMEKto rozmowy 0 karierach akademickich, ale rozmowy 0 sprawach, pomyslach,ideach. Tak powstawaly jego ksi4i;ki.Fernand Braudel zmarl majll,c osiemdziesill,t dwa lata. Nie zdilZYlnapisac ksillZki, do ktorej byl bardzo przywill,zany - a bylaby to ksill,zkao Wenecji. W fascynacji Braudela przeszloSciIl, i wspolczesnoscill, Wenecjaodgrywala ro l ~ szczegolnll,. Myslt(, ze ta ksi4Zka nigdy nie napisana, ktorll,tylko slyszalem, bylaby uzupelnieniem i zwienczeniem realizacji jego programumetodologicznego. Takll, tez rolt( spelnilaby inna ksi4Zka nie napisana:biografia Karola V. Mowil mi kiedys Braudel : "Gdybym raz jeszczemogl rozpocZilc pra~ historyka, nie zajll,lbym sit( Filipem II, bo to postacantypatyczna, ale raczej wspanialll, postacill, K arola Y." Podkreslam to,gdyz Braudel jako historyk zburzyl sposob myslenia 0 historii odziedziczonypo pozytywistycznej historiografli i byl autorem obrazoburczych manifestowmetodologicznych, ale przeciez byl historykiem w pelnym tegoslowa znaczeniu, to znaczy byl urzeczony czlowiekiem i ludzkim tworem,spoleczenstwem, cywilizacjll,. Myslt(, ze gdyby obok historii pewnego morza,obok historii pewnego systemu i obok historii pewnego kraju powstalajeszcze historia pewnego czlowieka i historia pewnego miasta, to jegoprzeslanie byloby skonczone.Ale niezalemie od tego trudno sobie wyobrazic wspolczesnll, historiografi~takll,. jakll, ona jest, bez dziela Braudela. Chodzi nie tyle 0 jegouniwersyteckll,. organizacyjn ll, dzialalnosc, ale przede wszystkim 0 jegosposob myslenia, tak fascynujll,CY dla nauk spolecznych i dla wspolczesnejkultury. Niedawno, z opomieniem, przeczytalem ksiltikt(, ktora powstalajako jeden z rozdzialow wielkiej historii Wloch, a po francusku wyszla juzpo &mierci autora. Jest to proba przedstawienia tozsamoSci Wloch przypomocy wymienionych juz elementow metodologicznych, proba przedstawienianarodu, ktory trudno okreslic narodem, przedstawienia cywilizacji,ktora w samym swoim zalozeniu byla uniwersalnll" oraz systemugospodarowania i iycia tego kraju, ktory stworzyl model dla swiata. Towszystko nazywa wlaSnie Braudel "modelem wloskim". W ostatnich slowachtej ksillZki powiada, Ze warto si~ zastanowic, jaka jest relacja mit;dzyprosperity a kulturll" mit;dzy powodzeniem kraju gospodarczym a jegoosi llgni~ ami kulturalnymi. "Mysl~ - mowi patrzll,c na Wlochy - Ze jest torelacja odwrotna: to wlaSnie w okresach braku prosperity materialneji politycznej czy nawet w okresach upadku obserwujemy rozkwit kultury."Ta refleksja jest tane swiadectwem aktualnoSci przeslania historiograficznegoBraudela, przeslania, ktore dotyczy nie tylko historii, nie tylko naukspolecznych, ale kultury europejskiej w ogole.W koncu 1956 roku grupa pol skich socjologow, fll ozofow, ekonomistowi historykow goscila pod auspicjami UNESCO w Paryru. Bylo to podlugim okresie zamroZenia wszelkich kontaktow. Wtedy rozpoc~la si~przygoda Bralldela z PolskI!, i polskich historykow z Braudelem. Polskaprzycill,gtl ~a Braudela przede wszystkich iywoSciIi owczesnej mySli spolecz­