Nr 474, listopad 1994 - Znak

MATEJKa, MALCZEWSKI, KANTOR ...73Ale doszedlem do niej dopiero po kontakci.e ze sztuk~ franeusk~ i nowoczesnoSci~.To wlasnie otwarlo mnie na ikon~.W tradycji ikony inne jest rozumienie mistrza.To jest funkeja warsztatu.Ale ukrywanie s~ tworcy za dzielem, jego anonimowosc, nie mogq zostaczaakceptowane przez wspOlczesnych artystow.Dlatego nie lubi~, kiedy moje malowidla sakraine, malowane w warsztacieikony, s~ eksponowane na wystawaeh malarskieh. To bylo przyezyn~,dlaczego nie bylo tyeh prae na moieh ostatnieh wystawaeh. Te dziela nie s~moje, tylko nalei:~ do wielkiej szkoly, ktorej jestem swiadomym uezestnikiem,kontynuatorem, ale nie mam prawa do zglaszania swego autorstwa.I trzeba tu dodac tylko jedno, bo wiele zostalo juz na ten tern atpowiedziane: ikona nauezyla rnnie jednej rzeczy - nie blaznowac w sztuce.Chcialbym raz jeszcze wrocic do Matejki. Wiadomo, ie wielu artystowpodejmowalo proby dialogu z jego tworczosciq, wadzilo s~ z nim. Przed latyprofesor Mieczyslaw Por~bski podjql si~ pr6by zestawienia prac wspOlczesnychartystow z Holdern Pruskirn. Na jego zamowienie kilku artyst6w,m~dzy innymi Tadeusz Brzozowski, Stanislaw Fijalkowski i Pan, namalowa­10 prace, ktore wystawiono obok dziela Matejki. 1ak Pan ocenial t~ wystaw~?Chyba bez speejalnej faseynaeji. S~ ~awiska bardzo trudno poddaj~ee si~porownaniorn na jednej plaszczy:mie i w jednej przestrzeni.Por~bskiemu chodzilo 0 szukanie pewnych zwiqzk6w genetycznych. Znaczqcebylo natomiast, ie Kantor byl jedynym artystq, ktory podjql dyskusj~z Matejkq.To me dziwnego, bowiem Kantor, b~d~e klasyeznym przyldadem awangardzisty,mial pelen ciepla i szaeunku stosunek do ChelmOllskiego, Malezewskiego,Matejki, a nawet do pewnyeh obrazow Siemiradzkiego. Nie byl"bubkiem", ktory wymiata wszystko. Jak powiedzialem najego pogrzebie,absolutnie nie morn a si~ bylo od niego dowiedzie6, ezym jest sztuka;natomiast bardzo dobrze wiedzial, czym nie jest.B~dqc modelowym przykladem wiecznego poszukiwacza, awangardzisty, testujqcegonowe technologie w sztuce Kantor jednoczesnie swiadomie nawiqzywaldo "klasycznej" postawy mistrza. Kantor, funkcjonujqc w obiegu wielkichcentrow artystycznych, potraftl czerpac pelnymi garSciami ze zjawiskprowincjonalnych, pozostajqcych na marginesie. Stwarzajqc pozory wielkiegobufona...Alei: on byl wielkim bufonern! Jednak mial jako ~awisko artystyezne takici.~ar gatunkowy, Ze rozgrzeszano go z tej przywary.Przy swoim zachowaniu potraftl z wielkq pokorq analizowac tworczosc