Nr 474, listopad 1994 - Znak

36 BRONISLAW GERBMEKBraudel w taki wlaAnie sposob pojmowal historiy. I jei:eli m6wiy, i:e bylwizjonerem historii, to dlatego, Ze nie probowal on ukladac wszystkiego pokolei, ajego wyb6r wizjonerski czy tei; - jak powiadaj~ inni - "impresjonistyczny"ma ogromn~ sHy organizuj~Cll. Moma zadac sobie pytanie, czytaka wizja jest prawdziwa? Postmodemisci odpowiadaj~, i:e to jest w og61efalszywe pytanie, poniewaZ kaZdy ma prawo w swojej wizji uloZyc wszystkieelementy, jak mu siy b~zie podobalo. Wprowadzenie w Gramatycecywilizacji, rozprawie, ktoI1l Braudel napisal z zamyslem edukacyjnym,sposobu mySlenia, kt6re wykracza poza historiy gospodarcZij" a takZewprowadzenie tu pojycia modelu bylo w gruncie rzeczy scjentystycm~pr6bll zredukowania arbitralnoSci w badaniu przeszioSci. Model - napisalkiedys Braudel - jest to po prostu arbitralnie zbudowany statek, kt6ry siyrzuca na morze erudycji. Ale model pozwala uloZyc obraz przeszioSci i jllzrozumiec. St~ dla Braudela ogromne maczenie miala ksillZka WitoldaKuli 0 ustroju agramym dawnej Polski, bo proponowaia ona pewnllkonstrukcjy, wlaSnie model. Model pozwala budowae syntezy na zasadachswoistej matematycmej precyzji. Mniejsze maczenie maj~ elementy sldadowekonstrukcji i ich rzea.owy czy statystyCZllY ksztalt, najwainiejsze Sllrelacje mi~zy nimi.Fernand Braudel byl mistrzem historii przez swoje dziela i oozyl przezswoje dziela. Ale byl mistrzem szczeg6lnym. W niewielkim stopniu wplywa.lna swoich ucmi6w, w niewielkim stopniu pr6bowal bezposrednio okreSlaeicb drogi badawcze. M6wil 0 tym, co go interesuje, i tylko to, co jegointeresowalo, a co majdowalo siy w pracach podjytych przez ucmi6w, byloelementem rozmowy. Braudel potrafil jednak czascm jednym zdaniemdokonae orientacji badail swoich oomi6w. Taki typ rozmowy niezwyklewplywal na mySlenie 0 wlasnej pracy i myslenie 0 historii w og6le. Gdybymnatomiast mial odpowiedziec na pytanie, co jest przeslaniem FernandaBraudela jako mistrza wsp6iczesnej humanistyki, to odpowiedzialbym, i:ejest to prude wszystkim nauka 0 wieloSci wymiar6w czasowych i maczeniuinercji w historii. Paradoksalnie, w nauce, kt6rej przedmiotem jestzmiana, niezwylde maczenie ma inercja. I za waZny element tego przeslaniauWaZalbym przekonanie, kt6re Braudel czysto wyraZal: dla zrozumieniawsp6lczesnosci i dla baa ania przyszlo8cl gl6wnym polem badawczym jesthistoria. Historykami czasu przyszlego Sll historycy czasu przesziego, booni, jak w Zadnej innej nauce spolecznej, maj~ do swojej dyspozycji poledoswiadczalne dla formulowania i dla sprawdzania Modell.Bronirl4w Gn~kBRONISLAW OEREMEK, ur. 1932. historyk, studiowal na UW i w EcolePratique des Hautes Etudes w paryZu. Pracownik Instytutu Historii PAN, wykladowca.Sorbony, czlonek wielu in&tytucji naukowych krajowych i zagranicmych,polityk, a1ctualnie w Unii Wolnoki.