Nr 474, listopad 1994 - Znak

ALEKSANDER SOLZENICYN - LEKCIA MijSTWA I PRAWDOM6WNOSCI 47Soli:enicynowski imperatyw nakazuj~cy mu najpierw napisanie w okrutnejRosji Archipelagu GULag, a potem w goscinnych Stanach Zjednoczonych- gigantycznego Czerwonego kola. Niebo, ktore Soli:enicyn ogl~al w Rosji,bylo zapewne rownie gwiaidziste, jak niebo nad Kro1ewcem Kanta.Zatern i prawo moralne w gl~bi autora Archipelagu dzialalo z rown~ sil~,jak prawo moralne w gl~bi autora Krytyk.Czyz wi~ nie miala racji dziennikarka pisma "Le Monde", ktora zarazpo przybyciu SolZenicyna z wizyt~ poi;egnaln~ do Francji 17 wrzesma 1993roku pisala, ze to zapewne Boza obecnosc pozwala 75--letniemu pisarzowizachowywae swiezosc i energi~ mlodego czlowieka?21• Powrot do MoskwyWybitny francuski znawca Soli;enicyna, Georges Nivat, jesieni~ 1992roku sp¢zil dwa miesi~ce w Rosji i udalo mu si~ wtedy obejrzec filmStanislawa Goworuchina 0 autorze Archipelagu, film, ktory w rzeczywisto­Sci byl dlugim wywiadern rei:ysera z pisarzem, wtedy jeszcze mieszkaj~cymw goscinnym amerykanskim stanie Vermont. W grudniu 1992 roku Nivatnapisal:Pisarz jest we wspanialej fonnie, oZywiony, wesoly, Smieje si". Widae jegokolosalnll :zdolnosc do pracy, jego archiwa, drugie stoly do pracy, gdzieprzygotowujll si" rozdzialy Czerwonego kola, konczonego wlaSnie. Ale bardziejjeszcze przejmujllcr jest jego Zar m6wienia 0 teraZniejszo~ci Rosji, kraju,kt6ry opuScil, wyp¢zony manu mililcui w lutym 1974 roku, a ktory bezwlltpienia ponownie zobaczy w przyszlym roku, gdy bagaZe w Cavendishb¢1l jui; zwini"te, przejmujllCC jest to, Ze ten, kt6ry rozkolysal twierdz"komunizmu, powr6ci wreszcie do Rosji.llDobrze sobie przypominam, jak spotkalem si~ po raz pierwszy z Nivaternw Krakowie w listopadzie roku 1983 - wtedy byl on przede wszystkimmany jako autor pracy 0 Soli:enicynie. W tej ksi~ce zastanowila mniejedna fotografia: oparty 0 spory kamien Soli;enicyn patrzy w odlegl~ dal,maj~ przed sob~ trzech jasnowlosych siedz~cych okrakiem na kamieniuchlopaczkow, ktorzy tatie patrz~ w dalek~ przestrzen; jeden z chlopc6wpokazuje pa1cem przed siebie, a pozostali patrz~ w t~ dal swymi gl~bokimidziecinnymi oc~tami.23 Nivat wyjaSnial, i;e ojciec-Soli:enicyn z perspektywyswego ogrodu w Cavendish pokazuje synom, w ktorym miejscu naswiccie znajduje si~ Rosja. Ja sam od tej pory, stale maj~c przed oczyma t~fotografi~, pewien bylern, i;e SolZenicyn do Rosji powroci, chociai: wtedy,moj Boi;e, nie zanosilo si~ jeszcze na upadek Zwi~zku Sowieckiego.Nivat w grudniu 1992 pomylil si~ zaledwie 0 pol roku - 28 maja A. D.1994 Soli:enicyn wysiadl z samo1otu we Wladywostoku i po dwudziestu.. Cyt. za: Irina llowajska, Alek.randr Solienicyn MIa Francii w: "Russkaja Mysl", 23-29 IX1993, s. 6.21 Georges Nivat, Impre3non.J de Rw.rle l'An Un (CrimH:, Dural, Haute-Volga), Pant­LaulllUl1le 1993, 8. 128.13 Fotografia majduje si~ w ksillice Nivata pt. Soljtnitsyne, Paris 1980, s. 185.