Nr 474, listopad 1994 - Znak

w 1956 roku od ubogiej utopii do rzeczywistej literatury krytyka wracala doWyki. Do porzuconych i z koniecznosci zaniechanych przez niego w~tkow.3Sam Wyka rowniez wracal, pelen energii, pornysl6w i nadziei. OIcresy"nonnalnienia" Zycia, nie tylko literackiego, dobrze wplywaj~ na wzrostkrytyki. TeZ nie tylko literackiej. Powstala w tamtym czasie Rzecz wyobraini.Ksi~zka, bez ktorej nie jest rnoZliwy opis powojennej poezji. Tutajodslonil Wyka pelni~ swych rnoZliwosci analitycznych i syntetycznych, tuzobaczylisrny, jak kreuje si~ gene~ i projektuje przyszle w~tki estetyczne.Zadna inna ksi~ka powojenna nie pokazala w takim bogactwie, Zerowniez krytyka jest rzecz~ wyobraZni.Ubolewaj~, iz generacja "Wspolczesnosci" nie rna wtasnej krytyki,pokoleniowej, wiernej i pol~czonej z poezj~ i proz~ gl~bokimi wi~zamibiograficznej wspolnoty, Wyka pracowicie kornponowal literacki obrazformacji popaidziernikowej. Jego uczniowie - Jan Blonski, Andrzej Kijowski,Ludwik Flaszen, w jakims stopniu takze Jacek Lukasiewicz - wspotkreowaliliterack~ swiadomosc pokolenia, pracowali nad wyostrzeniemodr~bnoSci. Wyka z pozoru przeciwnie: wpisywal t~ now~ i do wczesniejszejniepodobn~ poezj~ w bogate tlo tradycji, pokazywat ukryte zwi~ki,tropil wplywy i nawi~ia, cieszyt si~, gdy mogl pokazac, ze rnlodaliteratura tylez rozumie potrzeb~ odr~bnoSci i buntu, co koniecznoscdialogu z przeszloSci~ . W Rzeczy wyobraini dowodzil, ze indywidualnoscpowstaje przez pogodzenie sprzecznosci: pragnienia nowatorstwa i szacunkudla tradycji.Oczywiscie, godzenie ognia z wod~ jest tylko idealem, i Wyka swietnieo tym wiedzial. W Rzeczy wyobraini pokazal, Ze od czasu do czasu jest tornoZliwe.4Co zatem wedlug niego znaczylo "uprawiac krytyk~"?Posrednio pokazywal to stale. Bezposrednio forrnulowal odpowiedz nato pytanie cz~sto, ale t~ bezposredniosc budowal na metaforze. Albo nacytacie. Na przyklad takim:Celem tych bad an jest wnikni~cie w organizm dzie!a poetyckiego, wyjasnieniejego logiki wewn~tr211ej, ods!oni~cie jego fizjognomii indywidualnej. Obokodr~bnosci indywidualnej wystlUlic maj~ wyrame linie zespalajllce ka2dyutw6r z utworami poprzednimi i nas~pn ymi, pozwalaj~ce wskazae ewolucjllmotywow, idei, uczuc, historill artyzmu i osobistosci; zarazem ujawnic sillmajll zwi~, ktore dadzll tworczosc (...) w!IlCzyC w ca}osc poezji polskieji w calosc [epolal Jesli badania doszly do rezultatow odpowiednich, tozarysuje sill na ich podstawie indywidualnosc tworcy w jednosci swej i logice;ale nie moze ona przes!oDic - indywidualnosci utworow.Tak sformulowanej zasady funkcjonalizmu i wieloaspektowoSci opisutrzymal si~ Wyka konsekwentnie od pierwszych swych do ostatnich szki­