Nr 474, listopad 1994 - Znak

66 TADEUSZ NYCZEKZ Bena Nicholsona: "Abstrakcja wcale nie jest wiez~ z kosci sloniowej,gdzie artysta moglby si~ schronic przed rzeczywistosci~; przez abstrakcj~sztuka raz jeszcze zblii:a si~ do Zycia codziennego." Nicholson malowalpejzaZe i martwe natury na pograniczu figuracji i nie-figuracji, malowal tezcalkiem abstrakcyjnie. Uchodzi za mistrza w ksztahowaniu ukladow geometrycmych0 zaw~zonych, niemal monochromatycznych gamach barwnychi wyrafinowanej, do chlodu, prostocie. Inspiracja natu~ bez truduprzybiera postae niezalemej kreacji form. Moglbym to wszystko odniesedo Stajudy. Chyba w tym byl mi najblizszy, w latwoSci niewi~ania si~z Zadn~ doktryn~, zadnym jednorazowym pomyslem na sztuk~, ktoryniejedn~ juz awangard~ sprowadzil do poczekalni urz¢u patentowego.Tajemnica, czyli po co warto robie sztu~ i szukac sztuki, tkwi w zadawaniupytan wyobraini.Byl malarzem nieomal niemanym. To maczy albo uwielbianym przeznielicmych, albo nikim. Gdyby zd~la go pomae dzisiejsza mlodziez,chodzilby zapewne z zaszczytnym tytulem malarza kultowego. W pewnychkr~gach mano go chyba lepiej za grani~ niz w kraju. 0 Stajudowe obrazyi akwarele ubiegaly si~ niezle galerie europejskie (w ParyZu, Brukseli,Rzymie). Jego biogram moma tez malezc w kilku licz~cych si~ leksykonachsztuki swiatowej; niewielu polskich artyst6w tam trafilo.Umieral dlugo, prawie rok. Do pewnego momentu walczyl, jeZdzil nana&wietiania, do sanatorium. Potem si~ poddal. Malo wstawal, coraz mniejczytal, nie chcial ani rysowac, ani pisae, nic. Czasem jeszcze rozmawial,niedlugo. Sukcesywnie zapadal si~ w sobie i w siebie, calkiem swiadomie.Wiedzial, i:e odchodzi. Namawialem go, i:eby spisal intelektualne i artystycznedzieje swojego pokolenia, byl przeciez przy wszystkim najwai:niej­8zym od stalinizmu po wolnose, nikt nie wiedzial wi~j i nie napisalbylepiej. Machal r~k~. Jui; nic nie bylo waine oprocz umierania, skupial si~jui; tylko na myslach 0 drugiej stronie.Dostalem kiedys od niego w prezencie obraz. Mam r6mych obraz6wtroch~, nienajgorsze nazwiska, Beksitiski, N owosielski, Lebenstein, Sienicki,Grzywacz. Kiedys odwiedzil mnie Janek Sawka, przyjechal po latach z Arnerykina wlasn~ wielkq, wystaw~, zorganizowan~ w ramach przepraszania si~z emigrantami. Znam go jako nieprzesadnego wielbiciela cudzych tworczo­Sci. 0mi6tl wzrokiem Sciany i trafil na Stajud~. Postal przed nim chwil~,potem usiadl i zaczq,l gadae 0 czym innym. Dopiero wychodzq,c mruknq,ljakby mimochodem: - Ten tu naJ1epszy ze wszystkiego, co masz.Tlumm NyczekTADEUSZ NYCZEK., ur. 1946, absolwent polonistylci UJ, krytyk, eseista. Wydal:Pelnym glosem. Teatr studencki w Polsce 1970-1975 (1980), Powiedz tylko slowo(1985), Lakierowanie kartofla (1985), Emigranei (1988), Zdzislaw Debirlski (1989),Rozbite lustro (1991), OkreSlona epoka. Poezja NoweJ Fali 1968-1993 (1994).Wsp6lwlaSciciel bylej galerii .. Inny Swiat", obecnie kierownik literaclci Teatru im.Slowackiego.