Nr 474, listopad 1994 - Znak

78 MARTA WYKAtel zdarzaj~ si~ swoiste akty idealizacyjne. Nasze czasy nie sprzyjaly,generalnie patrz~c, odtwarzaniu starego wzoru: czcigodnego nauczycielaotoczonego gromadk~ uczniow. Wi~ksze znaczenie natomiast posiadalimistrzowie ze sfer jakby zakazanych (moZe dwuznacznych?). Ro:i:nie todzisiaj moma oceniae. Bo zapewne istnialy gdzies duchowe monolity (patrzHerbert-uczen i Elzenberg-mistrz) - nie umielismy tylko do nich dotrzee,albo tel nie uwaialiSmy za stosowne podejmowae taki trud.Jak by to wszystko streScie, podsumowae? Napisalam tutaj 0 pewnychdoznaniach, ktore odnosz~ si~ do lat dose dawnych. Takich szczegolnychlat, kiedy ksi!lika i mysl ksi~:i:kowa waiyly 0 wiele wi~j nil dzisiaj.A nawet - waiyly tyle, le niepotrzebny byl czlowiek z krwi i kosci, abywidziee mistrzostwo, wz6r, stygmat osobowoSci. Dla mlodych ludzi, spragnionychinnej wraZliwosci, ta pierwsza fala nowej prozy i nieznanejliteratury mi¢zywojennej stala si~ pokannem, ktory, bye moZe, pochlania­10 si~ zbyt lapczywie i bezkrytycznie. Ale czy moma winie siebie za to?Nasze wzory zmienily si~ w czasie, ale tamte ich wcielenia :i:yj~ w naszychumyslach. Na tyle wi~, na ile lektura ksztaltuje ducha, duch nasz zostalni~ naznaczony. MoZe, z biegiem lat, z absurdu zrodzil si~ relatywizrn,z laickoSci. liberalizm? Ale to jUl zupelnie inne pytania.Marta WykaMART A WYKA, profesor Uniwersytetu Jagiellonslciego i krytyk literacki. Autorkaksilli:ek 0 Brzozowskim, Galczytislcim, Staffie oraz szkicow krytycznych GlosyrozlIych pokoldt (1989), Szkice z epoki powillllosci (1992). Redaktor naczelny,,Dekady Literackiej".