Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

sonlarında işıq üzü gördü. Jurnalın müdiri və sahibi Əli Paşa (Səbur) Hüseynzadə,baş redaktoru Əhməd Kamal idi. Jurnalın əsas şüarı aşağıdakı iki misra ilə buşəkildə oxuculara təqdim olunurdu: "Ayinəsi iĢdir kiĢinin lafə baxılmaz, ġəxsingörünür rütbeyi-əqli əsərindən". M.B.Məmmədzadə jurnalı "hər şeydən yazan"mətbu orqan kimi dəyərləndirirdi. Ətrafına xeyli sayda türk milli kimliyinə və millişüura sahib yaradıcı heyəti toplayan "Yeni Fyuzat"ın ideya-siyasi istiqamətlərimövcud rejimin bölgədəki səlahiyyətlərini narahat etməyə bilməzdi. Məcmuədətürk tarixinə, türkəsilli xalqların Rusiyanı tarixən işğal planlarına daxil etmələribarəsindəki məqalələr, türk həmrəyliyinə çağırışlar yuxarıda qeyd olunduğu kimi1911-ci ilin mart ayında jurnalistlərin kütləvi həbsinə gətirib çıxardı. Bakı jandarmidarəsi “Yeni Fyuzat”ın altıncı sayında nəşr olunan baş məqaləsini rus dilinəçevirərək şəhər polis idarəsinə göndərmiş və bu materialda Rusiyaya qarşıpantürkizm, panislamizm təbliğatı duyulduğunu qeyd etmişdir. Məqalənin qısaməzmunu belədir: "Xivə xanı 1854-cü ildə Rusiya ilə müqavilə bağladığı zamanartıq Türkiyə Rusiyaya müharibəyə hazırlaşırmış. Bundan Xivə xanının xəbəriolmamışdır. Hərgah xan bundan xəbərdar olsaydı, şübhəsiz, tərəddüd edər,müqaviləni imzalamağı ləngidərdi. Beləliklə də Xivə xanlığı hazıra qədərmüstəqilliyini saxlamış olardı və az da olsa bizə köməkliyi dəyərdi. Keçmişlər bizəheç bir şey öyrətmədən keçmişdir. Hazırda Xivə və Əfqanıstan İran üçün təhlükəyaradır". Məqalə müəllifi yazır: "Allah eləməmiş, İranın məğlubiyyəti Türkiyənitəhlükədə qoymazmı? Məsələnin əsl mahiyyəti bundan ibarətdir". İran vəTürkiyəni birləşdirən, onlar arasında 1300 illik rabitə yaradan islamın" bu ölkələri"vahid millət" kimi formalaşdırdığını tarixi faktorları sadalayan müəllif sonrayazır: "Bu ölkələr qarşıya çıxacaq təhlükəyə qarşı birləşməlidir".Müəllifin mülahizəsini Rusiyaya qarşı təxribat və təbliğat hesab edən yerlihakimiyyət orqanları "Yeni Fyuzat"çıların bir hissəsini həbs etmişdi.Bu dövrdə ayrı-ayrı cəmiyyətlər də qəzet təsis etməyə başlamışdı ki,bunlardan biri "Nicat" Maarif Cəmiyyətinin orqanı olan eyniadlı qəzet idi. 1910-cuildə işıq üzü görən "Nicat"ın baş redaktoru Əli bəy Aşurbəyov idi. "Nicat"Azərbaycan dilində və rusca nəşr olunurdu. Səməd bəy Hacıəlibəyov, MahmudNədim, Mehdi bəy Hacınski kimi qələm sahiblərinin çalışdığı bu mətbu orqan1912-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmişdi.Azərbaycanda qadınlara məxsus ilk mətbu orqan da bu dövrdə nəşrəbaşlamışdı. "İşıq" adlanan qəzetin ilk sayı 1911-ci ilin yanvar ayının 22-də çapdançıxdı. Azərbaycanın qüdrətli publisist-yazıçısı Yusif Vəzir Çəmənzəminli ilk qadınməcmuəsinin çapdan çıxması münasibəti ilə Kiyevdən göndərdiyi təbrikməktubunda yazırdı: "Xanımlar qəzetəsi dedikdə ən əvvəl "arvad məsələsi" yadadüşür. "Arvad məsələsi" də insanlar üçün həyati və zəruri bir məsələdir".100