Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Cəlil Məmmədquluzadənin təklifini qəbul edən M.Sidqi Tiflisə gəlmiş,1910-cu ilin iyul ayının əvvəllərindən redaktor vəzifəsini yerinə yetirmişdi.Jurnalın iyul-avqust nömrələrinin qeyri-rəsmi redaktoru M.Sidqidir.1901-cu ilin sentyabrın 16-da Cəlil Məmmədquluzadə Tiflisqubernatoruna ərizə yazaraq jurnalın redaktorluğunu müvəqqəti olaraq M.Sidqiyəhəvalə etməyi xahiş etmişdir. Ərizəyə baxılana qədər "Molla Nəsrəddin"in nəşridayanmış, jurnalın 35-ci sayı ilə 36-cı sayı arasında bir ay fasilə olmuşdur. 1910-cuilin noyabrın 5-də M.Sidqi müvəqqəti redaktor təsdiq edilərək bu vəzifəni 1911-ciilin martın axırınadək yerinə yetirdi.Daim təhdid və təzyiqlərə məruz qalan "Molla Nəsrəddin"ə qarşı 1911-ciildən başlayaraq senzor hücumları yenidən kəskinləşdi. Redaktorlardan kəskinyazılar yızalmayacağı ilə bağlı alınan iltizamlar jurnalın müntəzəm nəşrolunmasına çətinliklər yaradırdı. 1912-ci ilin martından C.Məmmədquluzadəjurnalın nəşrini uzun müddətə dayandırdı və "Molla Nəsrəddin"in bərpası 1913-cüil yanvar ayının 13-dən sonra mümkün oldu.Birinci Dünya müharibəsi ərəfəsində vəziyyətin kəskinləşməsi "MollaNəsrəddin"in nəşrinin müvəqqəti dayanmasına səbəb oldu. Bu barədəC.Məmmədquluzadə 1914-cü il noyabr ayının 17-də Tiflis Mətbuat İşləriKomitəsinə göndərdiyi ərizəsində yazırdı: "Mənim redaktorluğum altında çıxan"Molla Nəsrəddin" jurnalının nəşrini qeyri-müəyyən vaxta qədər dayandırıram".Həmin dövrdə jurnalın redaktor köməkçisi olan Əliqulu Qəmküsar"Bəsirət" qəzetinin müxbiri ilə müsahibəsində bu barədə deyir: "Biz "MollaNəsrəddin" məcmuəsini qapatmaq fikrində deyilik və bu fikirdə də olmayacağıq vəlakin vaxt namünasib olduğu üçün jurnalı qapatmağa məcburuq. Müharibəqurtardıqdan sonra yenə jurnal kəmal əla sabiq nəşr olunacaq, müştərilərəjurnalımız göndəriləcəkdir. Jurnalımızın müvəqqəti dayandırılmasına ancaq indikinamüsaid vaxt baisdir".Bu uzun fasilədən sonra jurnal 1917-ci il fevralın 9-dan çapını yenidənbərpa etdi. Rus imperiyası daxilində baş verən inqilabi proseslər, xalqların özmüqəddəratını təyinetmə arzuları "Molla Nəsrəddin"çiləri, o cümlədənC.Məmmədquluzadəni düşündürməyə bilməzdi. C.Məmmədquluzadənin 1917-ciilin noyabrında dərc olunan "Azərbaycan" məqaləsi bu istəkdən doğurdu. Rusiyadabaş verən proseslərin Azərbaycanı istiqlala doğru apardığını uzaqgörənliklə duyanMirzə Cəlil parçalanmış Azərbaycan ağrılarını yazır, Vətənin vahidliyi ideyasınıortaya qoyurdu. Vətinin coğrafi hüdudları haqqında məlumat verən ədib "hardadırAzərbaycan" sualının cavabını verirdi: "Azərbaycanın çox hissəsi İrandadır ki,mərkəzi ibarət olsun Təbriz şəhərindən, qalan hissələri də Gilandan tutub, qədimRusiya hökuməti ilə Osmanlı hökuməti daxilindədir ki, bizim Qafqazın böyükparçası ilə Osmanlının bəzi ərazilərindən, Bəyaziddən ibarət olsun". Cəlil86